"Orang Iban sememangnya master of language kerana mereka pandai menggunakan bahasa di setiap baris ayat, mencipta dan membina puisi dengan cantik, bijak dalam memilih dan menyusun ayat serta mempunyai banyak jenis puisi yang menggunakan penyusunan ayat yang sesuai dengan bunyi seperti yang digunakan dalam poem dan prose Bahasa Inggeris" Prof Derek Freeman, pengkaji bahasa Iban.

SASTERA IBAN...Ensera

1. APAI SALI NURUN NYUMPIT


Nyau udah setengah tahun udah bekau Apai Sali ke di asoh bini iya Enchelegit ngagai menua sida Keling di Panggau Libau minta gari kain kena Indai Sali nampal tanah merekah dia iya pan lalu berunding ka ngiga lauk laban iya tetengok ka makai burong. Apai Sali pan lalu ngangau ke bini iya Enchelegit.

“Oh Indai Duat ! Uji nuan nungkus ke aku asi, semakau, garam enggau machis. Tetenguk bendar aku tu ka makai burong. Ka nyumpit ngagai pun kara ke ba antara umai kitai enggau umai sida Keling laban hari nya leboh aku ke pulai ngabas panjok meda burong tak maioh bendar makai buah kara nya.” pia ko iya bejako ngagai Enchelegit.

Udah meh tembu Indai Sali nungkus bekal ke tudah Apai Sali, dia Apai Sali pan lalu mupok bekejang nurun nyumpit munyi ko iya nya tadi. Tang Apai Sali tu tak ke bukai ke pejalai iya nurun nyumpit nya, enda ngagai antara umai sida iya Keling munyi ko iya tadi. Iya lalu nyemerai sungai siti sampai ke datai di seberai nyin lalu bejalai baru ga iya. Nama tetemu ke sungai baru lalu nyemerai baru ga iya sungai nya sampai ke datai ba seberai nyin. Lalu uyut ke di ema iya nya endang enda di leka ka iya ari belakang.

Apai Sali pan nyau enda ingat ke bekal diri abis basah bai iya nyemerai sungai di serantu jalai nya tadi. Iya meh kira nyau tengah hari, iya lalu ngetu ba tuchong bukit siti. Sereta iya ngetu, iya lalu ka nginsap laban ti lelak serta chelap bai iya nyemerai sungai. Tang leboh iya ngambi sarang insap iya ari uyut ke di ema iya nya tadi peda iya semua insap iya enggau semakau nyau abis basah. Apai Sali pan lalu muchau bejako kediri meda semua bekal ke di bai iya nya abis basah maggang.

“Ka ngumbai hari bisi ujan nadai ga ujan tadi. Ka ngumbai diri empu laboh ke ai nadai ga laboh ke ai tadi. Nama antu ke ngajih ka semua bekal aku tu tak abis basah. Deka nunu burong lagi nadai ga machis. Nyah parai meh nyawa nama asai tu,” ko iya kutap kutap bejako nudok kediri ba pun kayu.

Badu meh Apai Sali ke kutap kutap muchau munyi nya dia hari pan enda mukai mukai lalu ujan serta kudi naka iya pemalat. Meda hari ujan bengat ngemalat nya, dia iya lalu berunding ka mulai kediri ka rumah. Tang leka ujan tak naka iya pemalat nadai nemu nyebut lalu jalai pan nyau repa enda olih di peda iya agi. Iya lalu merening jalai, makin iya merening makin nyelai agi ga gaya jalai nya di peda iya. Udah nya baru Apai Sali nyau nemu diri empu udah tesat lalu nadai nemu jalai pulai ke rumah.

“Akai Indai, Akai Apai ! Enda kala umor di keduan antu baka tu. Perut ga nyau geriok lapar, agi ga nyau getar getar chelap laban ujan. Iya ga tesat enda nemu jalai pulai agi. Kasih meh tudah bini anak aku tu nganti aku pulai ngapa di rumah din enti aku tu tak parai tesat enda tepulai kediri,” ko iya bejako kediri, berandau nengali.

Iya meh hari kudi enggau ujan udah tedoh dia Apai Sali lalu mupok bejalai baru ka mulai kediri enggai ke hari nyau majak lemai selemai. Nyadi iya ke mulai ke diri nya bepandu nitih ke tunga tuju ulu duku ke di tangkin iya ba punggong iya nya tadi serta enggau tunga pala patong iya leboh ke nyingkang ba serantu jalai. Laban ulu duku enggau pala patong iya nya nemu madah ke tunga tuju jalai mulai kediri pia ko runding tudah Apai Sali

Nyau ka majak petang sepetang hari, kira nyau maia silau manok, dia Apai Sali lalu bisi ninga orang nyau tachoh balat bender. Sereta ninga nya iya pan lalu bejalai beguai guai nuju ngagai tunga orang ke di dinga iya nya tadi laban iya ke nyau lepi laban ti kelalu balat lapar serta chelap laban ujan sekumbang hari ti kudi.

Datai iya ba kaki tangga rumah orang nya dia Apai Sali lalu ngangau nyanya ke penyadi rumah orang nya.
“Oi Unggal ! Nyadi rumah kita tu ?” ko iya nganggau.
“Oh nyadi. Lalu niki meh Aya Apai Sali, niki meh nuan !” ko orang nya nyaut iya.
“Apo ! Iga ga orang ba rumah tu tak ngelala nama aku. Kada enda rumah antu, rumah jelu tu,” pia ko iya bejako kediri.

Apai Sali pan lalu enda chamang chamang niki rumah orang nya. Orang ba rumah nya pan nyau berebut ngasoh iya dudok, tang iya enggai nudok kediri ngapa laban iya ke nyau getar getar chelap laban ujan. Iya pan lalu beguai guai bejalai nuju ruai apai tuai orang siko ke benong bekindu ngimbai bedilang ba ruai.

“Dudok Apai Sali, dudok. Ditu kitai berandau,” pia ko orang bukai ke di pansa iya nya tadi.
“Eh, enda aku dudok enggau kita ditu. Nyin din aku dudok lagi. Ngagai ruai apai tuai orang ke benong bekindu nyin,” pia ko iya nyaut orang ke nyapa iya.

Datai semak bedilang ba ruai apai tuai orang nya, iya lalu nudok kediri bekindu lalu berandau enggau apai tuai orang nya. Apai tuai orang ke enggau iya berandau nya tuai bendar nyau burak repok uban bulu pala iya. Leboh ke bekindu nya Apai Sali sigi enda malu lalu bejako enggau apai tuai orang nya minta diri di perapi ke orang laban perut iya bengat udah kelalu balat lapar bendar. Orang ke indu lalu tama ka bilik, lalu beguai guai ga berapi kasih ninga iya ti ngumbai diri lapar serta lepi. Nama agi deh gamal tudah Apai Sali nyau digak digak chelap bekindu ba ruai nungga bedilang ngimbai apai tuai orang nya tadi. Dia iya lalu bejako ko iya.

“Akai rai Aya. panjai umor asai tu. Udu meh penyamai bekindu baka tu. Isi nyau asai batang pisang, kaki nyau lupis pa penyelap. Tapa jari enggau tapa kaki nyau ngeriut lalu kukut pan puda. Pending nyau baka pending chit keno ko asai. Perut nyau sembong laban angin laban ke lapar serta lepi.” pia ko iya ngerandau apai tuai orang nya.

Tak sereta ninga Apai Sali ke nyebut pending iya nyau baka pending chit, dia deh orang serumah rumah nya lalu bebali nyadi chit maggang maggang. Rumah sida pan nyau nadai agi di peda iya tak lalu lesap sekijap mata. Dia tuai chit nya lalu bejako enggau Apai Sali.

“Nuan nyau besema ke pending chit. Kami tu meh peturun bunsu chit,” pia ko jako tuai chit ke dudok ngimbai iya bekindu ba ruai nya tadi.
Nyadi rumah ke di tiki Apai Sali nya tadi, iya ke bendar sigi rumah peturun bansa sida chit. Tudah Apai Sali pan nyau majak lapar selapar lalu perut iya pan nyau begeriok inggar agi, laban ti sehari enda makai lalu agi ga nat ke chelap laban ujan. Iya lalu bejako muchau nganu mulut diri empu ke chebul barang utai sebut ngagai tuai chit nya tadi.

“Dek tu mulut bengat maioh macham utai di sebut. Makin perut tu lapar, hari nyau majak malam, agi ga nuan nyebut pending chit,” ko iya lalu enda berasai jari iya ngetil mulut diri empu.
“Akai ! Pedis bendar ga mulut tu di getil aku tadi,” pia ko iya ga bejako kediri.

Mupok Apai Sali ngejang ke rumah peturun bunsu chit lalu bejalai besagam betenggau ke penerang bulan nitih ke tungga tuju ulu duku enggau pala patong iya ke nyingkang nya tadi. Enda lama udah iya ke bejalai, iya lalu bisi meda kenaya api rumah orang. Iya pan lalu berumban bejalai ka napat ke rumah orang nya. Datai iya ba kaki tangga lalu ngangau, “Oi Unggal ! Unggal nyadi rumah kita ditu !,” pia ko iya ngangau.

“Nyadi ! Niki meh nuan Aya Apai Sali! Niki meh!,” pia ko orang nyaut iya ari rumah nya.
“Apo! Aku enda kala meda orang ba rumah tu, kati ko orang ditu tak nemu ngelala aku. Dek mulut badu agi maioh utai sebut ba rumah orang lagi. Anang beli beli!” pia ko Apai Sali bejako kediri.

Apai Sali pan lalu niki. Bejalai iya betiti ke ruai ba rumah orang nya endang lalu nuju ruai apai tuai orang siko ke benong bekindu nungga bedilang ba tengah rumah. Orang bukai pan nyapa iya ngasoh dudok ba ruai sida ke bukai.

“Dudok Aya! Dudok!” ko orang ngasoh iya ngetu ba ruai sida.
“Enggai aku dudok sengapa, din aku dudok lagi ba ruai apai tuai orang ke benong bekindu nyin,” pia ko iya nyaut tanya sida.

Datai Apai Sali ba ruai apai tuai orang nya iya lalu nudok kediri. Tuboh iya nyau getar getar, getak getak laban udah kelalu balat chelap bekau iya ke ngelaban ujan sehari nya. Leboh iya ke bekindu ngimbai apai tuai orang nya, dia deh orang ke nungga iya lalu nanya iya.

“Udah makai nuan Apai Sali?” ko orang nya.
“Eh, bedau lalu enda nemu seleka asi aku tu sehari hari tu. Anang ke agi makai asi, deh leka asi aku tu lalu bedau meda. Ka makai enggai ga nyadi laban asi ke bekal nyau abis basah, ka menyadi ke api pan machis nyau basah ga dalam uyut ke di ema, semua utai abis basah maggang maggang. Ngumbai diri laboh ke ai nadai ga aku tadi. Semina aku ke nyemerai sungai ba serantu jalai tadi,” ko Apai Sali becherita ke pemerinsa diri sehari hari nya ngagai orang ke nungga iya dia.

“Dini enda semua bekal nuan Apai Sali nyau abis basah maggang maggang enti nuan nyau nyemerai sungai,” ko orang ke nungga iya nya nyaut.
“Oh! Pia deh Unggal. Enda meh aku tu nemu tadi” pia deh ko Apai Sali.

Orang ke indu pan lalu mupok ga berapi nanggar ke asi ke iya. Iya meh asi nyau ka mansau di bilik din, Apai Sali pan lalu bejako baru laban gaga ati nyepi diri nyau udah badu agi chelap.

“Akai rai Unggal! Tu baru nemu seput diri empu idup. Tadi nyau asai ke ka parai. Mata nyau chipit, mulut nyau bgeriut, pending nyau mit lalu betis nyau lupis baka betis pelandok,” ko Apai Sali.

Ninga iya nyebut betis diri lupis baka betis pelandok, dia semua orang ke di peda Apai Sali dalam rumah nya lalu bebali maggang maggang mali diri nyadi pelandok. Orang ke dia pan naka iya pemedis ati ngagai iya ninga iya besema ke betis diri lupis baka betis pelandok.

“Nuan nemu besema ka kami. Kami tu meh bansa bunsu pelandok. Lapa nuan besema ka kami pelandok,” ko orang nya nganu Apai Sali. Pelandok lalu nungas ka idong serta lalu rari maggang maggang ninggal ke Apai Sali kediri diri dalam petang nat ke perut lapar.

Tudah Apai Sali lalu mupok ga bejalai baru lalu bejako nganu mulut diri ke sebarang utai sebut ngagai bansa bunsu pelandok serta enggau sabak sabak dalam petang.

“Nuan mulut tak naka iya pemeli. Badu agi nuan maioh utai sebut baka nya tadi ila.” ko iya ngeransi. Iya lalu malu mulut iya nya enggau ulu duku, “Akai ! Pedis amat ga mulut aku tu,” ko iya. Sereta iya udah badu muchau ngeransi diri, iya lalu mupok baru angkat ari menua bunsu pelandok. Bejalai meh keno ko iya nya tadi nitih ke tungga tuju ulu duku enggau tungga pala patong iya ke nyingkang ba serantu jalai.

Laban ke nadai makai sehari hari nya dia Apai Sali nyau lapar bendar lalu hari pan nyau ka teberingkas tawas. Pejalai iya pan nyau lubah selubah laban perut iya nyau udu lapar.
Bedau lama udah iya bejalai dia iya lalu tepeda ka api rumah orang ba bukit siti enda jauh ari endor iya ke bediri. Datai iya ba rumah orang nya dia iya enda nanya agi tang tak lalu niki tama ke dalam rumah orang nya.

“Dudok Apai Sali!” ko orang nya nganu iya.
“Apo! Tentu tu ukai rumah Iban tauka anak mensia. Salah tu. Ditu aku dudok enggau ini ditu,” pia ko runding iya. Iya lalu nudok kediri semak indai tuai orang nya. Dia Apai Sali meda gaya bansa orang nya nyelai bender. Tuboh sida tak chelum maggang lalu begalau ka kukut panjai bendar. Indai tuai orang nya lalu nanya iya.

“Udah makai nuan Dom?”
“Bedau Ibu, sigi lalu bedau makai sehari tu laban ke nyau tesat bejalai. Ngenah ke aku makai enggau jampat meh nuan dia. Lapar bendar perut aku tu Ibu,” pia ko iya.
Udah nya indai tuai tadi lalu mansang tama ke bilik lalu ka ngenah ka Apai Sali Makai. Udah nya pintu lalu tetukang.

“Makai Dom, udah aku tembu ngenah ke nuan di bilik din,” ko indai tuai nya madah ka iya.
Tama meh tudah Apai Sali ke bilik dia iya tekenyit bendar ati meda gaya utai di empa ke di enah ke indai tuai orang nya. Nyadi asi ko jako nya tak buah berangan, lalu lauk ke ka asoh di empa dia tak sampok ngerang.

“Apo!’ ko Apai Sali.
“Nama asi tu tak lain amat. Tu asi ko kita. Enti enda salah peda aku tu tak buah berangan. Tu ke lauk ko kita. Lalu peda aku enti enda salah tak indu sampok ngerang. Enda aku nemu enggau kita makai semua utai tu,” ko iya madah ngagai indai tuai orang nya.

Sereta ninga Apai Sali madah kediri enda nemu makai buah berangan enggau sampok ngerang nya, dia deh indai tuai orang nya tadi lalu manjong.
“Wap! Wap! Wap-ap-ap! Kami tu meh ke di kumbai bunsu jugam. Kati ko kami enda makai nya deh. Nya ga sigi pemakai kami bansa jugam,” ko indai tuai orang nya. Apai Sali lalu takut bendar meda indai tuai orang nya tak ringat bendar sereta ngeransi.

“Anang! A…A…anang mu…mu….munoh aku bunsu jugam,” ko iya. Apai Sali lalu beguai guai mansut ke diri rari ke ruai. Datai iya di ruai dia iya meda semua orang serumah nya lalu bebali maggang maggang nyadi jugam. Iya lalu terjun muai diri ari tanju laban kelalu takut sereta rari ke jugam.

“Parai apai, parai indai! Perut ga lapar, lalu ga enda makai sehari hari tu,” pia ko iya bejako kediri nengali. Apai Sali lalu mupok bejalai baru. Leboh ke bejalai nya iya nyau nadai daya agi tak sebarang utai empa. Mansa daun, daun lalu di empa, mansa upa, lalu diupa sereta di empa mata. Nyau ngalih hari nya baru iya rembus ba pendai sida iya empu baru iya nemu diri empu idup laban ke tesat nurun nyumpit.



2. APAI SALI NAMPAL TANAH MEREKAH
Laban menua rambau kelia menya enda baka kitai kemaia hari tu, lalu nadai maioh kedai alai bejual bebeli ke semua rengka ti di kena kitai ngidup kediri besari sari. Tang bala sida ke indu endang udah nemu chara kena ngintu pengerai diri empu baik ba rengka bilik, pemakai enggau pemeresi tubuh diri empu.

Nyadi enda mukai mukai hari siti dia tudah Enchelegit bini Apai Sali lalu nemu diri datai kain tang malu madah kediri datai kain ngagai Apai Sali lalu iya pan nemu diri nadai agi gari kain kena iya nampal pukak. Iya pan lalu berunding kati ko chara iya ngasoh Apai Sali nurun ngagai menua orang Panggau Libau ambi ke minta gari kain kena iya nyaga pemeresi diri nya tadi.

“Alai Apai Duat nuan mupok ngagai menua sida Keling di Panggau Libau, minta gari kain ngagai sida serumah. Padah ke gari kain nya ka di kena nampal tanah merekah.” Pia ko Enchelegit. “Au meh. Nganti aku tu udah badu makai lagi. Perut tu tak agi berasai lapar bender bekau ti turun ngabas taut tadi.” Pia ko saut Apai Sali.

Udah meh iya tembu makai dia iya lalu bekemas mai selabit siti laban ti ka nurun ngagai menua sida Keling di Panggau Libau, ari asoh bini iya Enchelegit ka minta gari kain di kena nampal tanah merekah. Bejalai keno ko iya berengkah ari pagi nyentok ke tengah hari nya baru iya datai ba pendai menua orang Panggau Libau Lendat Di Biau Takang Isang. Datai iya ba pendai sida Keling, dia iya meda indu dara siko ti naka iya pemajik ke benong mandi ba pendai nya. Ukai mudah ga pemanjai rumah sida Keling, ni enda maioh ga indu ke bajik dia.

Nyau leboh Apai Sali semak indu ke baru ka pulai mandi nya tadi dia Apai Sali lalu nyapa. “Oh wai. Pama ga enti nuan ngasoh aku nulong nuan mai genok nya pulai ke rumah kita kin.” ko iya. Nama agi deh tak naka iya tekenyit indu dara nya ninga iya nyapa leboh ti baru ayan ba pendai sida. Indu dara tu tadi naka iya penakut laban ti nyangka Apai Sali tu penyamun laban ti enda kala meda serta ngelala iya. Indu tu pan lalu rari enda beapai, enda beindai ka iya.

Tang sebedau iya ngelari kediri sempat ga indu dara nya nyaut iya enggau ati ti ringat. “Eh ! Gamal ke baka engkeratong nya nemu ka nundi kitai. Moa nyau pera pera baka moa kera.” ko indu dara nya nganu iya. Apai Sali pan lalu beguai ga nyaut, “Esss! Begah begah bender ga indu dara tu, iya bedau nemu sapa aku. Sebeginda Bujang tu enti nuan lalu bedau nemu.” pia ko iya.

Naka ka pemalu tudah Apai Sali di tempia ke indu dara orang Panggau Libau nya munyi nya tadi. Apai Sali lalu ngeludah ari belakang, “Poi !” ko iya. “Gamal bangkai utai baroh hari tu nemu ka ngaga aku munyi nya nganu kitai,” Indu dara nya pan lalu nyau ga pulai munyi ko ensera tadi. Udah nya baru Apai Sali ga mandi kediri ba pendai sida Keling. Udah tembu mandi dia Apai Sali lalu niki ngagai rumah sida Keling.

Sekumbang iya ti bejalai niti tempuan rumah orang Panggau Libau dia bala orang ke bisi meda iya niki lalu berebut ngelalu ke iya lalu ngasoh iya duduk. Tang iya enggai nudok kediri ngapa enti iya bedau datai ba ruai sida Keling, laban iya ti endang udah teleba enggau sida Keling serumah. Leboh iya nyau datai ba ruai sida Keling, dia Keling lalu meda iya serta ngelalu ke iya.

“Dudok Aya,” pia ko Keling. “Enda iboh di asoh pan endang ka dudok ba ruai nuan meh aku Igat,” ko Apai Sali. Nama agi deh bala orang Panggau Libau lalu beguai nungga Apai Sali laban iya ti lama udah enda nemuai ngabas menua sida nya lalu ka nemu berita sida iya menyanak. Nyau kepuas udah berandau dia baru Keling nanya ka pejalai iya meda iya jarang nemuai.

“Nama pejalai nuan deh Aya meda nuan tak jarang bendar ngundang kami kitu ?” ko Keling. “Eh tak malu bendar ga aku madah ke pejalai diri tu Igat tang ga laban ke enda tau enda ari asoh Indai Sali pagi tadi. Asoh iya nemuai ngagai kita kitu minta gari kain ka kena nampal tanah merekah.” pia ko saut Apai Sali. Orang ke nungga iya dia lalu nanya iya baru, “Kati ko nya Aya , amat beguna ka gari kain ke dipinta nuan tu,” pia ko sida dia nentu ka ngagai Apai Sali. “Amat nya deh , amat gari kain ka kena nampal tanah merekah ko Enchelegit enti kita bisi tau meri aku.” pia ko iya ga nyaut baru.

Nama agi deh Apai Sali, lalu berebut orang Panggau Libau meri iya gari kain. Ka diberi orang kain ke manah , enggai ga iya laban ukai nya ke di asoh Enchelegit laban iya nemu sayau ke kain orang nya. Nyau udah penuh selabit Apai Sali laban pemaioh gari kain ke di beri orang Panggau Libau sekayu kayu rumah, iya pan lalu madah kediri ka mupok ga mulai kediri enggai ke hari nyau majak jauh lemai.

Iya meh bedau jauh udah ngejang ke rumah sida Keling, dia Apai Sali pan lalu belaboh ga betampal ke tanah merekah ke bisi di peda iya sepemanjai jalai nya ngena gari kain. Iya meh nyau kepuas serta sepenyauh iya ke udah Apai Sali betampal ke tanah merekah nya ngena gari kain sepanjai jalai, iya pan nyau datai ga ba pala tangga rumah sida empu. Datai iya ba pala tangga, tanah merekah pan tembu ga di tampal iya tang semua gari kain ke di bai iya ngena selabit nya pan abis maggang.

Sereta Apai Sali nya tadi niki pala tangga, dia bini iya Enchelegit lalu beguai nanya meda selabit ke di bai iya nurun nya tak puang di bai iya pulai. “Ni gari kain ke asoh aku pinta nuan deh Apai Duat?” ko iya. “Esss ! Dini nya ka bisi agi, ga udah abis di kena aku nampal tanah merekah sepemanjai jalai aku pulai kitu tadi. Ninga nuan ke ngasoh aku nampal tanah merekah nya ngena gari kain ke di beri sida Keling serumah.” ko saut Apai Sali.

“Keba nuan tu tambap,” ko Enchelegit nganu iya. Apai Sali lalu ringat laban iya ke naka iya pengelelak kin kitu di asoh Enchelegit lalu beguai iya nyaut, “Nuan ke tambap. Aku nama penambap. Minta gari kain ka kena nampal tanah merekah ko nuan. Nya alai tanah merekah ga di tampal aku ngena gari kain nya.”

Enchelegit seduai Apai Sali pan lalu belaya ketegal gari kain ke udah di beri orang Panggau Libau nya udah abis kena iya nampal tanak merekah. Enchelegit pan lalu bejako, “Ukai utai enggau begulai orang baka nuan tu ! Sarak tua !” pia ko iya. “Enti sarak ko nuan Indai Duat, nya sarak meh tua. Aku nadai maioh jako, enda aku tu tak ngenyadi ke nuan ke bini,” ko Apai Sali nimbal. “Sarak meh tua,” pia ko Enchelegit ga majak mai sarak laban ringat ke semua gari kain nadai di kena iya maia ti datai kain nya.

“Au, sarak meh. Nuan di bilik. Aku di ruai. Semua keresa di bilik di empu nuan tang semua keresa ke di ruai di empu kami duai Sali maggang,” pia ko atur Apai Sali magi reta seduai iya Enchelegit. Enchelegit seduai Apai Sali pan lalu besemaia sarak melaki bini. Siko tindok di ruai lalu siko tindok di bilik. Iya meh hari nyau udah jauh malam, kejang orang maioh nyau ka tindok maggang dia Apai Sali lalu bejara di ruai merindang diri laban mata ti bedau ka tindok laban ti bedau nyamai ati.

Nyadi baka tu ko munyi jara Apai Sali ke di dinga orang malam nya :

“Sembang ke enda jayong,
Sembang ke enda jayong,
Lapa partong Jawai tak nyerungkong,
Kena rundung singgai pulai,
Aih lah Jawai, Wai,”

Leboh Apai Sali ke bejara di ruai dia Enchelegit pan baka iya ga sama lalu bedau ka tindok. Indai Sali pan lalu bejako ninga bejara Apai Sali nya tak lain munyi. “Eh, bisi bendar utai di temu Apai Duat sehari tu tadi,” pia ko iya.
Apai Sali lalu nyaut, “Nama enda utai ke di temu kami, kami ga mindah tadi. Kami ga bujang baru,” pia ko iya nimbal bini iya ba petang. Apai Sali pan lalu nampong leka bejara iya nya tadi munyi tu nganti mata iya ti ka tindok :

“Sium lah tachak,
Upa kimbit pakau kara,
Perasa aya pungga meda,
Ka nyium lah enggai ga nuan wai,”

Nyau kepuas Enchelegit ninga Apai Sali bejara di ruai ba petang, dia Enchelegit lalu mai Apai Sali jadi baru. Nyah ! Lapa deh ! Kumbai iya mudah anak lelaki siko tu. Apin nya ! Baru ninga aku bejara iya lalu udah ka mai aku jadi baru,” ko iya. Enchelegit seduai Apai Sali pan lalu jadi baru ga malam nya lalu semina sarak selemai aja ketegal ti belaya ke gari kain kena nampal tanah merekah.


3. APAI SALI MANDOK PAKU LAWANG

Kira ke setahun nampun di bukit, lalu sebulan nandan di langit, udah bekau Apai Sali ke bam tauka rangka ka makai lelabi nengali kediri, dia iya lalu nemuai ngagai pangan tauka akan iya ti benama Apai Seumang Umang. Datai iya ba rumah Apai Seumang Umang, Apai Sali lalu nganggau nanya ke penyadi rumah Apai Seumang Umang tau enda kini di tiki enggai ke bisi penti pemali taja pan pelepa nadai di engkah ke Apai Seumang Umang ba pala tangga.

Apai Seumang Umang pan lalu nyaut, “Niki unggal, Niki akan Apai Sali,” pia ko Apai Seumang Umang ngelalu ke iya enggau ati ti gaga laban seduai ti lama bendar udah nadai ngagai pangan diri. Nyadi ninga munyi nya dia Apai Sali pan nadai kakang ati lalu niki rumah Apai Seumang Umang laban seduai iya sigi teleba enggau pangan diri.

Datai ba rumah Apai Seumang Umang dia deh lalu pansut indu siko, nyadi indu nya nadai utai ngemajik majik nya leboh rambau nya kelia lalu mai tikai selambar serta lalu nganchau ke tikai bebuah ke naka iya pemanah ambi ke bisi alai Apai Sali duduk. Nyadi tudah Apai Sali leboh ke meda indu nya pansut nganchau tikai ba ruai endang tak tebelenga temati kutu pa pengerindu iya meda pemajik gamal indu nya tadi. Apai Sali pan lalu enda berasai sambil ti tebelenga nya sempat ga iya ngijap ke mata ngagai indu nya tadi.

Meda iya baka nya dia Apai Seumang Umang lalu nundi Apai Sali, “Tau nya digayap nuan deh akan,” ko iya bungah meda akan iya Apai Sali ti endang pama bungah enggau semua orang. Apai Sali pan lalu nyaut, “Anang ke semina deka ngayap ngagai iya aku akan, tak lalu nindok kediri enggau iya ka meh aku,” pia ko Apai Sali sambil tak malik ke tisi. Indu nya tadi pan lalu tuchum serta malik ke bukai laban malu malik ngagai Apai Sali ninga jako iya ti munyi nya tadi lalu sekumbang ti ka tama ke bilik ke baru sempat ga indu nya tadi nyeling belalai ngagai tudah Apai Sali ti benong duduk ba tikai ti di anchau ke indu nya tadi. Indu nya pan lalu sempat ga nibar ke jako ngagai Apai Sali sebedau iya tama ke bilik baru, “Anang pia meh nuan Apai Sali. Nuan ga udah bisi bini,” pia ko iya. Apai Sali pan lalu enda berasai ga nyaut indu nya, “Oh ti baka nya ukai enda tau bujang baru ga aku tu deh wai,” pia ko iya nyaut lalu ngetup ke ngeli iya laban tak abis ati meda indu nya.

Udah nya indu nya pan lalu pansut baru ga ke ruai nganjong baku alai sarang insap enggau sarang pinang ambi ke bisi di tungga Apai Sali sekumbang ti berandau enggau Apai Seumang Umang leboh ke berandau ba ruai dia. Maioh macham meh utai ti di kerandau ke seduai leboh maia nya. Apin lama udah seduai iya ti betungga dudok berandau dia, alai seduai iya lalu ninga orang indu tak nyau danggai danggai ngumbai mai makai ke bilik. Nyadi indu nya tadi anak dara Apai Seumang Umang.

“Makai aya, makai! Lapar nuan jangka aku laban ti pama diri ga penyauh rumah kita ari kami ditu.” Pia ko anak dara Apai Seumang Umang ngumbok Apai Sali mai makai ke bilik sida.“Au meh’” ko iya. “Eh anang ngaya ngaya ke pangan endu, agi bujang aku tu. Bujang baru,” pia deh ko Apai Sali. Kira ke sepengelama dilua ka iya sempa pinang dia Apai Sali nya pan lalu tama ke bilik laban pemakai sigi udah di enah ke anak Apai Seumang Umang nya tadi.

Tak baru berengkah makai Apai Sali enggau Apai Seumang Umang dia Apai Sali lalu bejako nanya Apai Seumang Umang. “Nama batang enggau daun tu tak bengat ngenyamai nya deh akan,”. “Eh aya! Paku nyah nya, ulih aku ngiga di tembawai langkau ba belakang rumah kami tu,” pia ko anak dara Apai Seumang Umang. Apai Sali pan sempat ga nyaut, “ Eh, anang be aya aya. Tak kanggau ke unggal pia nyah. bujang baru deh aku tu,” pia ko iya..

Badu sida iya nya tadi makai dia Apai Sali lalu madah kediri ka pulai ngagai Apai Seumang Umang. Apai Sali pan lalu mupok mulai kediri ngagai rumah iya empu, lalu sepemanjai jalai iya ti mulai kediri, iya endang nadai jako bukai, iya nya beulang ulang nyebut “Paku! Paku! Paku! Nyamai amat paku. Sekayu kayu jalai iya nyentok ke nyau ka datai ba rumah iya laban enggai kediri enda ingat ke utai ke lauk ba rumah Apai Seumang Umang tengah hari nya tadi.

Datai Apai Sali ba sungai siti tak enda mukai mukai deh tudah Apai Sali laban ti beguai guai serta belanda betiti ka jalai, lalu belanda niti batang ti udah burok nyengkar sungai nya dia deh batang kayu nya lalu patah dua naban ke iya laboh ke ai. Serta meh iya nyau pansut ari sungai nya dia iya lalu nadai ingat ke nama utai ti ke lauk sida iya Apai Seumang Umang tengah hari nya tadi. Nyepi diri empu enda ingat ke lauk “Paku” nya tadi dia Apai Sali lalu nyelam dalam sungai ba alai batang nya ti patah tadi nyentok ke leka mata iya nyau merah baka buah kundong, tang lalu ga iya enda ingat kediri ti belauk ka “Paku” nya tadi.

Apai Sali pan lalu nikal baru ga ngagai rumah Apai Seumang Umang laban ka nanya ke nama lauk sida iya tengah hari nya tadi. Leboh iya nyau datai ba pendai sida Apai Seumang Umang, iya benasib bender laban lalu betemu enggau anak dara Apai Seumang Umang ti benong nyauk ka labu. Apai Sali lalu beguai guai nanya anak dara Apai Seumang Umang,

“Eh nama penama lauk kitai tengah hari tadi deh, endu Wai?” ko iya. “Di sebut aku belama ga tadi, tang leboh aku ti belanda niti batang ke nyengkar ai nya tadi dia iya lalu patah naban ke aku laboh ke ai. Udah nya aku lalu enda ingat agi ke nama lauk kitai nya.” pia ko iya. “Kasih deh nuan. “Paku” nyah nya tadi ke lauk kitai, “Paku” keruan ga nuan enda beli,” pia ko anak dara Apai Seumang Umang madah ke Apai Sali. “Enda ga beli, tang tak enda ingat ke nama “Paku” nya,” ko iya nyaut.

Malu bender tudah Apai Sali, tang enda iboh kediri malu laban ti enda ingat ka nama “Paku”, laban nyawa tak sigi bam serta enda tentu tak iboh ke pemalu agi ga iya. Apai Sali pan lalu beguai guai ga belanda pulai baru ke rumah iya empu. Nyau ke puas iya ti belanda dia iya lalu ngetu ba tebing sungai laban ti kelalu lelak serta ikak bekau ti belanda nya. Leboh iya ti dudok ba tebing sungai nya dia iya lalu tepeda ka siko ikan Semah, nadai utai ngemesai mesai nya ngulap mansut ke mulut iya ke atas ai semak iya ti dudok nya tadi. Apai Sali pan lalu bejako kediri,”Apo! Besai bender ga ikan Semah tu! Naka meh penyamai ikan tu enti iya udah dipandok,” ko iya.

Leboh ti nyebut nya tadi dia iya lalu enda ingat ke “Paku” nya baru. Naka ka pemedis iya deh ati tudah Apai Sali ketegal ti enda ingat baru ke lauk ”Paku” nya tadi. Iya pan nyau enda berasai ga lalu ngetil mulut diri empu ketegal ti barang utai rara sekumbang ti ngetu belelak ba tebing sungai nya tadi. Leboh ke ngetil mulut diri dia iya lalu mengkakai, “Akai! Pedis amat ga,” ko iya. Mulut iya pan nyau bangor laban getil iya tak naka iya pengudu ketegal ti pedis ati nya tadi..

Apai Sali pan lalu belanda baru ga ngagai rumah sida Apai Seumang Umang mai mulut diri empu ke nyau simbing laban bangor laban ti di getil iya tadi. Datai Apai Sali ba pendai sida Apai Seumang Umang, iya mega seninjik bendar laban leboh nya bisi tudah bini Apai Seumang Umang ga benong mandi. Iya lalu enda chamang chamang lalu nanya bini Apai Seumang Umang. “Nama lauk kitai pagi tadi Wai ?” ko iya. “Keba nuan tu tambap enda ingat ke utai. “Paku”, “Paku nyah nya tadi ke lauk kitai, Paku” ko bini Apai Seumang Umang.

Ke sekali tu Apai Sali lalu mulai kediri ngagai rumah iya empu. Nama agi deh serta Apai Sali tu tadi datai ba rumah iya din, dia iya lalu beguai guai ngasoh Sali ngiga tukol enggau raga ka kena iya ngiga paku. Udah meh tukol engga raga nya di sua ke Sali ngagai apai iya, dia Apai Sali nyau berumban rumban ga mupok baru laban enggai ke hari malam lalu enggai kediri ke enda bolih paku laban ti agi belala makai paku ti di pandok anak dara Apai Seumang Umang nya tadi. Iya pan lalu mupok ngagai tungga tembawai langkau lama sida suba. Tang meh Apai Sali leboh ke makai nya tadi nadai nanya ke bakani bansa paku lalu sida Apai Seumang Umang pan nadai ga madah ngagai iya ni bagi bansa paku ke tau di empa, tak semina nyebut nama lauk nya “Paku” aja ke di empa sida ke di kumbai Apai Sali nya nyamai.

Meda pengawa iya ke beguai guai baka nya Enchelegit seduai Sali sigi enda bemunyi meda pengawa iya lalu enda nanya ke guna Apai Sali enggau tukol serta raga nya laban seduai iya nyangka iya ka ngaga langkau umai. Datai Apai Sali di tembawai langkau, iya lalu enda chamang chamang mabut semua paku lawang ke bisi di peda iya lekat ba ramu tembawai langkau nya. Nama agi deh tak nyau baka orang ke muar manyi gaya penyampat Apai Sali mabut paku dia. Enda lama peda nyau bolih seraga mit semua paku ke udah di babut iya maia nya. Apai Sali pan nyau lelak laban ti berumban kia kia serta lalu berunding mulai kediri ngagai rumah sida iya empu.

Datai di rumah, Apai Sali lalu enda chamang chamang lalu nanggar ke periok tanah sida iya, alai iya ngerebus paku ke olih iya ba tembawai nya tadi. Leboh maia nya Sali seduai indai iya udah nurun mandi ke ai. Leboh iya ti mandok paku nya dia iya meda ai paku lawang ti betegar nya nyau kuning pelepong tegar laban ai anggat. Enda nyalah nyalah baka ke bisi di gulai kari enggau santan pa penguning ai rebus paku lawang Apai Sali nya tadi.

“Apo! Amat gemu ga lauk Paku tu. Enda ngutok leboh iya di empa ba rumah sida Apai Seumang Umang tengah hari tadi tak naka iya penyamai. Tu baru iya naka iya penyamai lauk Paku serta kuah iya tu lagi,” pia ko Apai Sali bejako kediri merening rebus paku iya nya dalam periok tanah ke di tanggar ke iya.

Kira nyau bolih stengah jam Apai Sali udah mandok Paku nya ba periok tanah, iya pan lalu beguai ga ka nyepi pemansau lauk Paku nya. Serta meh Paku nya di sepi, iya lalu nadai runding agi, lalu di kunyah iya Paku nya tadi. Sepi iya tak nadai utai bengat ngering nya asai Paku ke di kunyah iya, ngeli iya pan lalu patah serta dilah iya pan lalu betu, mulut pan nyau bangor laban anggat Paku nya tadi. Apai Sali pan pedis bendar ati meda Paku nya kering bendar di kunyah iya serta balat ngemedis ke iya. Apai Sali lalu angkat serta lalu nyipak periok tanah ke alai iya ngerebus paku nya tadi. Nama agi deh periok nya pan lalu sioh serta tebelungging manjah tapa kaki iya. Iya pan lalu rauh rauh manjong dalam bilik ba rumah iya nya munyi orang ti begau ke orang parai pa pemedis iya nat ke kaki iya ti betu serta maioh pemedis bukai ke olih iya ketegal ti bam ka makai belauk Paku.

“Akai Indai Duat!, Angat Indai Duat !” ko iya rauh rauh nyabak maring kediri ba sebelah bilik. Leboh iya ke tak benong ngelingkang baka belut nya dia Sali seduai indai iya baru pulai ari pendai udah ti mandi. Sali seduai indai iya sama enda engkeretik meda Apai Sali nya ti ngeransi sereta ringat laban enggai Kediri di anu iya ngapa. Dia meh tudah Apai Sali rauh rauh nadai orang ngaum nat ke pemedis.

“Akai Indai Duat !, Angat Indai Duat !” ko iya. Bini iya Enchelegit pan lalu nyaut, “Keba nuan tu tambap lap, lunggau tatau, mamau ! Sapa orang ke bisi makai belauk ka paku lawang,” "Iya ga paku, ko anak dara Apai Seumang Umang madah ngagai aku tadi. Nya alai Paku ga ke di pandok aku nya tadi ka ke lauk,” ko Apai Sali nyaut Enchelegit. “Enggi orang ga ukai “Paku Lawang” ke lauk, “Paku Ikan” nya meh daun babas ke tau ke lauk kitai,” pia ko bini Apai Sali madah ke reti nya ngagai Apai Sali. Apai Sali pan lalu bepaut dagu, serta lalu ambi iya pua tekalong lalu pansut ke ruai bebungkor apus nat kediri gali ngicha ke mata ka tindok laban ngetat ka pemedis udah ti ka makai Paku.




4. APAI SALI MERAU NGENA KERUBONG LELABI

Tumu pagi siti Apai Sali enggau anak iya ngaga bubu laban ti ka ngulih ke ikan tegal ti nadai utai ke lauk sida menyanak. Sehari hari seduai menyanak begaga ke bubu ba babas din lalu semua bubu ke ulih gaga seduai iya nya seratus iti. Lalu siti ari bubu ti digaga iya nya pengabis besai ari semua bubu bukai. Nyadi pemesai bubu nya, iya nya umbas alai Apai Sali empu bediri lalu peninggi iya nya nyentok ka datai ba sadau rumah panjai sida.

Hari pan nyau ngalih alai Sali seduai Apai iya lalu mupok ngagai sungai ti ka alai seduai iya nan ka bubu ti udah tembu di gaga seduai nya tadi. Tan seduai iya bubu nya ari ulu mansang ke ili lalu chara Apai Sali nan ke bubu nya nyelai bendar iya nya mua bubu di tungga ke iya ke ulu lalu burit bubu nya di tungga ke iya ke ili. Iya meh bubu seduai menyanak nyau tembu di tan lalu hari pan nyau malam. Batang sungai ke alai seduai menyanak nan ke bubu pan nyau ka apus ga alai seduai iya ngetan ke semua bubu seratus iti nya.

Ukai anchi anchi pemanjai batang sungai ti alai Sali seduai apai iya nampun ke semua bubu seratus iti nya tadi, lalu nyau ka enda alah seduai iya nembu ka tampun bubu nya. Nyadi bubu ke pengabis besai nya di tampun ke seduai iya ba nanga sungai. Nyadi nanga sungai tu tadi benanga ba tasik besai. Sepenembu seduai iya menyanak nan ke bubu ti pengabis besai nya Sali seduai apai iya lalu mulai kediri ke rumah laban nangi enggai kediri enda olih pulai ti hari nyau majak petang serta malam.

Datai Sali seduai apai iya di rumah, dia indai Sali ti benama Enchelegit lalu beguai berapi ke sida tiga menyanak enggai ke laun makai lemai. Nama agi deh naka iya penyampat iya nanggar ka asi serta bepandok ke lauk. Asi ke ditanggar pan mansau, sida tiga menyanak lalu belaboh makai lemai. Udah badu makai lemai, dia Apai Sali lalu nindok ka diri laban ti udah kelalu lelak begaga ke bubu serta nampun ke semua bubu seratus iti nya ba batang sungai semak alai seduai iya nampun ka bubu nya. Tambah mega iya ti beguai tindok nya ngarap ke diri tau bisi bolih mimpi manah udah ti bekau seduai iya nampun ka bubu lemai nya tadi. Iya ngarap ke semua bubu ti di tampun ke seduai iya Sali nya bolih ikan maioh pagi ila. Tak enda berasai laban ti kelalu lelak serta jenak dia iya lalu tekenyit serta tedani laban ninga manok mengkokok nanda ke hari nyau teberingkas tawas.

“Apo Duat dani ! tawas hari tu anak, aram tua mupok ngabas bubu ti ditampun tua kemari” Pia deh ko Apai Sali ngerak Sali enggai ke seduai iya laun mupok serta enda tebuat ke semua bubu ti ditampun seduai iya lemai kemari. “Manah bendar mimpi aku malam tu tadi, tak bemimpi asai ke di beri orang buah rampu dua lanji” ko iya. “Aram meh apai, ngicha ke bubu tua nya lagi bisi bolih ikan” pia deh ko saut anak iya Sali. “Oh Indai Duat ! Nuan berapi lagi anang ngena periok ka mit ke selalu di kena kitai tiga nya tang tanggar ke nuan sampau ke besai nyin. Nya kena nuan berapi enggai ke asi empa kitai tiga lagi enda umbas.” Ko Apai Sali madah ngagai bini iya Enchelegit.

Udah nya Sali seduai apai iya lalu mupok nurun ka batang sungai. Datai seduai iya ba batang sungai dia seduai iya lalu dulu ngabas bubu berengkah ari ulu, indah enda baka gaya seduai iya ti ngetan ke tampon bubu nya kemari. Nyah, lalu diangkat ka Apai Sali bubu ti keterubah mampul pengabis ulu bender tang lalu nadai ga bolih ikan. “Oh! Iga ga petara enda ngalih ke burit bubu aku ngasoh bolih ikan,” pia ko jako Apai Sali nya tadi. Udah nya datai ba bubu ti siti, lalu di angkat ka iya tang nadai ga bolih ikan.

Nama agi nyau bejako kediri Apai Sali, “Akai apai ! Akai indai! Iga ga ikan tu tak bengat enggai tama ngagai bubu tua deh anak. Eh bula bender ga mimpi aku malam tadi,” pia ko iya bejako ngagai Sali ti nyau gisai gisai di empa kerengit ba tebing sungai nya. Datai seduai iya ba bubu siti muak ka ari ili nya nadai ga seduai iya bolih ikan. Nama deh utai ke olih seduai, iya ga semina daun serta raw aja ke bisi ngemenoh ka bubu seduai. Laban bubu ke ditampun ke seduai iya mua nya di tungga ke ulu. Bubu pan nyau abis di angkat ke seduai ari tampun tang siko ikan pan nadai ga olih seduai iya lalu ka tinggal bubu ti pengabis besai nya aja ti bedau diangkat ke seduai iya Sali ari tampun ba nanga sungai nya.

Leboh seduai iya Sali nyau datai ba nanga batang sungai nya, dia Apai Sali pan lalu beguai ngangkat ka bubu seduai iya ari tampon nya. Di angkat ka iya enda ga olih, lalu di uji ka iya baru ga ngangkat ka bubu nya enggau naka pengering tulang iya empu tang lalu bedau ga olih angkat ari ai. Nyau ke puas tudah Sali meda apai iya nyau kual kual nguji ngangkat ka bubu nya kediri dia Sali lalu terjun ka ai nulong apai iya ngangkat ka bubu nya ari tampon. Tak nyau bebendar serta seput seput seduai iya menyanak ngangkat ka bubu nya, nya baru bubu nya tadi olih di angkat ka seduai iya. Nama agi deh tak nyau semina ke enda luput seduai iya abis ati tekenyit meda ai nyau besimbor laban siko lelabi ti naka iya pemesai mesai tama dalam bubu ti di tampun ke Sali seduai apai iya nya tadi. Pemesai lelabi nya, iya nya kerubong kering serta lalu ngaum kapir nyau bolih tiga depa. Lalu pala lelabi nya nyau besai agi ari buah embawang.

Sali pan lalu manjong ketegal ti kelalu gaga. “Apo apai! Besai amat lelabi olih bubu tua tu deh,” ko iya. “Eh ukai nya lelabi deh anak, daun mengkubong nya iga ga nuan enda ngelala,” pia ko Apai Sali ngemula ka Sali. “Ukai nya daun mengkubong deh apai, endang tak lelabi nyengenda raya nya. Peda nuan iya nya ngerayap deh,” pia ko Sali ga madah ngagai apai iya ti agi benong nan ka bubu nya tadi. “Kati ko enda ngerayap deh, bubu tu ga digusak aku, daun mengkubong nya, ukai utai bukai endang tak nyata daun mengkubong,” pia ko Apai Sali ga ngemendar ke jako diri bebula ka Sali.

Leboh Sali enggau apai iya datai di rumah, dia Apai Sali lalu beguai bekindu laban ti udah kelalu chelap ba berendam ba ai sepagi nya sekumbang ti ngabas bubu, nyau getar getar tudah Apai Ali tu nat kediri chelap. Leboh iya ti bekindu nya dia iya lalu sengaja nunu iko sirat iya ba api ti alai iya bekindu nya, iya lalu madah kediri pedis perut serta lalu ngasoh Sali ngambi kayu ba para enggau duku ke dikait ke iya ba tisi para. Sali pan nanya iya kena iya apa kayu enggau duku nya deh ti ka mansang bira. Apai Sali lalu madah ke kayu nya ka ke sengkilu iya lalu duku nya ka kena iya melah kayu nya nyadi ke sengkilu ambi ke mit agi. Tang iya ke bendar kayu nya ka di kena iya menyadi ke api laban api udah bisi ba iko sirat iya lalu duka nya ka di kena iya ngelampang lelabi ke olih seduai iya Sali ke di kumbai iya daun mengkubong. Nama agi deh udah kayu enggau duku nya di sua ka Sali ngagai apai iya dia Apai Sali lalu beguai guai mupok madah kediri ka bira laban iya ti ka naban ke api ke lekat ba iko sirat iya nya ke tebing batang ai, ambi ke bisi di kena iya nunu lelabi ke di peda seduai iya Sali tadi ti agi bedau tinggal dalam bubu.

Udah meh api nya ke alai iya bekindu nya tadi lekat ba iko sirat dia iya lalu nganggau ke Indai Sali, “Oh Indai Duat! Aku deka bira pedis amat perut tu chelap bai berendam ba ai sekumbang kami duai Sali ti ngabas bubu tadi. Seduai Sali anang nganti aku makai tengah hari lagi,” pia ko Apai Sali bejako enggau bini iya Enchelegit.

Nama agi deh nyau beguai guai Apai Sali tu tadi belanda naban ke api ti lekat ba iko sirat iya nya laban enggai ke api nya padam. Datai ba tebing batang sungai enda jauh ari alai seduai iya Sali ngetan ke tampun bubu ti pengabis besai nya tadi dia iya lalu beguai guai ngenyadi ke api ngena api ti lekat ba iko sirat iya nya tadi ambi ke bisi di kena iya ngintu lelabi. Udah nya Apai Sali lalu beguai guai ga ngangkat ke bubu ari tampon lalu munoh lelabi nya tadi serta mela iya.

Udah Apai Sali ke madah kediri nurun bira ngagai Indai Sali dia Indai Sali lalu nanya Sali. “Kati ko Sali, bisi bolih ikan bubu seduai apai nuan pagi tadi,?” pia ko iya. “Bisi! bisi indai, bisi aku meda siko lelabi tadi besai bendar dalam bubu ti di angkat ka apai. Tang apai madah ngagai aku nya ukai lelabi tang duan mengkubong,” pia ko saut Sali.

Ninga munyi nya Indai Sali pedis bendar ati, ninga Sali enggau iya ti udu dikemula ka Apai Sali ti madah ke seduai iya Sali pulai ngabas bubu nadai bolih utai. Indai Sali lalu mai Sali bepekat nitih ke Apai Sali ngagai tunga seduai iya Sali ti ngetan ke tampon bubu ke bisi bolih lelabi nya tadi. Datai Sali enggau indai iya ba semak alai Sali seduai apai iya ti ngetan ke tampon bubu nya dia Sali enggau indai iya meda Apai Sali nya tadi benong kiroh ngintu lelabi nya nengali. Indai Sali lalu mai Sali bepekat ngelulu ka diri nyadi ngingit.

Sali enggau indai iya lalu belalai ba babas kira ka semeda ari alai Apai Sali ti nunu lelabi nya tadi. Sali enggau indai iya pan lalu berengkah ngelulu kediri munyi ngingit. “Ngit ! Ngit ! Ngit ! Ngit !. Meri aku pah lelabi nya sepiak ! Enti nuan enggai meri, lagi aku kerebok leka mata nuan,” pia ko Sali enggau indai iya ti ngelulu kediri nyadi ngingit ba babas nya.

Apai Sali lalu takut ninga ngingit nya tadi lalu nimbal, “Oh! Antu nama, antu apa kita nya bengat bam bangam, nemu bepinta ka lelabi ti benong di intu aku tu. Enggai aku meri kita nya deh,” pia ko Apai Sali nimbal enggau nyawa tin aka iya pengingar. Indai Sali pan lalu nyaut madah Kediri nya Antu Bunsu Ngingit.

Apai Sali pan naka iya penakut leboh ti ninga Antu Bunsu Ngingit nya tadi ti minta pah lelabi ari iya. Iya pan lalu nadai runding serta lalu beguai ngelampang pah lelabi nya serta lalu ditikau ke iya ngagai tungga ari ni alai penatai munyi ngingit ti minta nya tadi.

Udah nya Antu Bunsu Ngingit nya tadi agi ga bemunyi baru. “Ngit ! Ngit ! Ngit ! Ngit ! Meri aku pah lelabi nya sepiak agi ! Enti nuan enggai aku kerebok leka mata nuan sepiak da agi.

Apai Sali pan lalu nyaut Antu Ngingit nya, “Eh nadai aku tu ka meri nuan nya agi deh”. Antu Bunsu Ngingit nya pan lalu nyaut, “Enti nuan enggai meri aku kerebok kedua dua piak ga leka mata nuan nya lagi,”.

Nama agi deh Apai Sali lalu naka iya penakut, lalu beguai nikau ka lampang pah lelabi sepiak da agi ngagai tungga Antu Bunsu Ngingit ti bemunyi nya. Iya pan lalu beguai guai ga majak ngelampang lelabi nya serta nyau ginyah ginyah nguyas isi lelabi ke di tunu iya nya tadi laban enggai ke abis di pinta Antu Bunsu Ngingit.

Tang enda lama udah nya iya lalu ngetu nguyas isi lelabi ke di intu iya nya laban Antu Bunsu Ngingit agi bemunyi baru. Lalu munyi Antu Bunsu Ngingit ke sekali tu iya nya, “Ngit ! Ngit ! Ngit ! Ngit ! Aku ka minta semua isi burit lelabi nya ! Enti nuan enggai meri aku ambi telu pelir nuan sepiak.

Apai Sali pan lalu ringat serta nyaut Antu Bunsu Ngingit. “Nadai aku tu ka meri nuan agi deh, ni ke empu aku ke ngulih ke lelabi tu deh,” Antu Bunsu Ngingit lalu nyaut, “Enti nuan enggai meri, aku ambi kedua dua igi telu pelir nuan nya lagi.”

Nya meh Apai Sali nya naka penakut lalu beguai nikau ka semua isi burit lelabi nya ngagai tungga Antu Bunsu Ngingit ti bemunyi nya tadi. Iya pan naka olih meh ngeruyas isi lelabi ke di tunu iya laban nemu diri sigi berebut enggau Antu Bunsu Ngingit. Apai Sali pan enda olih meda enggau terang ngagai alai Sali seduai indai iya ti belalai nyadi Antu Bunsu Ngingit laban asap iya ti nunu lelabi nya balat bender laban kayu ti di kena iya nunu nya basah.

Udah nya tadi lalu di kumbai Apai Sali udah rari Antu Bunsu Ngingit ti bepinta ke lelabi ari iya. Sekali dinga iya inggar agi ga munyi Antu Bunsu Ngingit nya munyi tu, “Ngit ! Ngit ! Ngit ! Ngit ! Aku minta tubuh lelabi nya, enti nuan enggai kaki nuan sepiak nya aku gigit.” Apai Sali lalu nyaut madah kediri endang enggai meri agi. Ninga Apai Sali ke madah kediri enggai agi meri lelabi dia Antu bunsu ngingit lalu madah kediri ka ngambi kedua dua piak kaki Apai Sali nya.

Apai Sali pan nadai olih bejako maioh tang nurut ka utai ti di pinta Antu Bunsu Ngingit. Lalu ke pengabis iya semina utai ke enda di pinta Antu Bunsu Ngingit nya ari Apai Sali iya nya kerubong lelabi aja. Apai Sali pan nyau chukup lelak belanda kin kitu betikau ke lampang lelabi nya ngagai Antu Bunsu Ngigit. Iya pan nyau ka tengah hari dia iya lalu mulai kediri merau ngena kerubong lelabi laban ti nyau enda dapat agi bejalai tegal ti udah lelak serta pedis betis.

Datai Apai Sali di rumah, dia iya lalu nindok kediri laban ke lelak serta ti udah madah ngagai Sali seduai indai iya ti enda iboh nganti iya makai tengah hari nya. Leboh ke tindok Apai Sali jenak bender serta lalu bekuroh, lalu nyawa Apai Sali pan nyau ranggap ranggap baka nyawa baya ti ngeradai ba tebing sungai.

Meda baka nya tudah Indai Sali laban ti agi pedis ati lalu mai mangkok siti serta mai penyiar penyapu kena iya ngulih ke tingga ba selepak ngeli Apai Sali laban nyawa iya ti nyau ranggap ranggap maia tindok nya. Tingga Apai Sali nya tadi lalu di pandok Indai Sali ngena periuk batu.

Iya meh nyau maia sida ka makai lemai dia Indai Sali lalu ngerak Apai Sali be bai makai lemai. Apai Sali pan lalu tedani serta nanya Indai Sali, “Nama utai ke lauk kitai lemai tu deh Indai Duat,” ko iya. Indai Sali lalu nyaut, “Bisi ! Bisi Apai Duat, bisi aku mandok telu manok dua igi tadi,” pia ko iya. Indai Sali lalu ngenah ka Apai Sali makai.

Apai Sali pan lalu belaboh ga makai lemai belauk ka tingga ngeli diri empu. Benong ke makai nya dia Apai Sali lalu nanya bini iya Enchelegit. “Nama asai telu manok tu tak penat deh Indai Duat. Ti ngelama tu nyamai bender asai telu manok. Kada telu tu digulai nuan enggau garam deh tadi,” pia ko iya.

Indai Sali lalu bejako, “Keba nuan tu tambap, nuan tu lap. Enda ga nuan nemu diri makai tingga diri empu. Nuan ga udu rangka makai lelabi nya nengali kediri.” Pia ko tudah Enchelegit. Apai Sali lalu badu makai tekala nya serta pansut ka ruai. Iya udu ringat serta malu kediri empu laban ti rangka makai lelabi olih bubu seduai iya Sali nya nengali. Sali pan lalu ketawa nyau rakah rakah bepichit perut ninga indai iya ti madah ka apai iya bam makai lelabi nengali lalu makai belauk tingga diri empu.

Nyau udah nya baru Indai Sali nuang ka ruas pansoh lelabi ke olih seduai iya Sali ngelulu ka diri nyadai Antu Bunsu Ngingit maia Apai Sali ti nunu lelabi. Sali enggau indai iya pan lalu belaboh makai lemai. Ninga Sali enggau indai iya belaboh makai di bilik dia Apai Sali lalu beguai tama baru ke bilik lalu nudok kediri enggau makai. Iya pan lalu tekenyit bender ati serta lalu nanya, “Nama lauk tu deh ? Pansoh nama tu deh ? Nama tu tak baka pansoh lelabi enti enda saru aku ? Dini nuan bolih lauk tu deh Indai Duat ? pia ko Apai Sali.

Indai Sali lalu nyaut, “Lelabi olih bubu ke di tan ke aku ba nanga batang sungai di ili din,” pia ko Enchelegit. “Essss ! Nuan tu ke ngaga diri nyadi Antu Bunsu Ngingit pia?” Enti aku nemu nya nuan ka ke sekerat pa enda meh aku tu meri nuan tadi,” pia ko Apai Sali.

“Keba nuan tu tambap, lap, makai utai nengali kediri,” ko Indai Sali. Ninga jako Indai Sali munyi nya dia Apai Sali lalu ringat baru serta pansut ke ruai lalu enggai enggau Sali




5. APAI SALI BESILIH RUMAH ENGGAU APAI SEUMANG UMANG

Nyadi sekali dia deh tudah Apai Sali tak bersasai lelenggau bendar ati ka nemuai ngagai unggal iya Apai Seumang Umang. Iya pan lalu madah ngagai bini iya Enchelegit madah kediri ka nurun nemuai ngagai Apai Seumang Umang, laban naka iya ke bisi nemuai ngagai Apai Seumang Umang iya nya leboh iya ti dibai sida Apai Seumang Umang makai belauk paku. Udah nya iya lama enggai nemuai laban bedau nyamai ati ngumbai diri dikeduan sida Apai Seumang Umang tegal iya ti tuyu enda nemu bagi paku ke tau ke lauk, laban ti rangka lalu abis betu ka makai belauk ka paku lawang ke olih iya mabut ba langkau tembawai sida.

Mupok meh kenu ko ensera Apai Sali ngejang ke rumah sida iya lalu enggau naka pengelantang ati. Nyau baka burong ko munyi ensong Apai Sali belagu betiti ka jalai laban ke merindang diri ngambi ke enda berasai datai ba rumah Apai Seumang Umang. Nyau umbas iya ga nyau perenching ko gamal kening Apai Sali laban peluh, iya pan lalu datai ga ba kaki tangga sida Apai Seumang Umang.

Datai iya ba kaki tangga sida Apai Seumang Umang iya pan lalu nyapa.

“Oi Unggal ! Nyadi rumah nuan tu. Tau ditiki kami temuai ga rumah nuan tu Unggal ? Eh ! Rumah ke nyau baka tansang manok pa penyai,” ko Apai Sali nganggau ari tanah.

Alai iya tak bengat ngenyai nya jako laban seduai iya Apai Seumang Umang endang nadai kala bejako manah nama betemu enggau pangan diri. Dulu munyi ke belaya baru kitai ninga seduai iya meruan utai dikerandau.

“Tau Unggal ah ! Anang takut ! Nadai penti nadai pemali rumah aku di tiki nuan sehari tu,” pia ko saut Apai Seumang Umang tekenyit ninga nyawa Apai Sali laban pa pengelama iya nadai ninga Apai Sali bejako. Apai Sali pan lalu niki ka rumah Apai Seumang Umang. Datai iya di rumah lalu didudok ka Apai Seumang Umang laban endang ke baka adat asal kitai Iban nundok ka temuai ke bisi datai.

“Lalu Unggal lalu, ditu tua dudok nungga sarang pinang tu,” pia ko Apai Seumang Umang gaga nyambut penatai unggal iya Apai Sali.

“Keba ka datai, endang sigi ka lalu, endang ka dudok meh aku, dini tua ka nyadi tak berandau bediri deh unggal baka adat China di pasar din. Apo lapa rumah nuan tu tak jai bendar deh Unggal. Nyau baka tansang manok peda aku” Pia ko Apai Sali.

“Eh nya meh Unggal, rumah ga baru temu. Rumban digaga kami menyanak sekumbang ke udah tembu ngetau tu tadi. Nadai ari begiga ke ramu manah kena berumah,” pia ko Apai Seumang Umang nyaut enda bebendar laban malu ninga rumah diri di bantah Apai Sali.

Nyadi rumah Apai Seumang Umang tu digaga betiang ke buloh lalu dinding enggau gelegar iya nya digaga ari buloh payan tesap. Lalu Atap rumah nya daun mulong tusok. Semua batang tiang rumah Apai Seumang Umang tu nyau baka teling belubang ditebok bubok. Atap rumah iya pan nyau dipeda langit laban ti jarang bendar tusok atap nya digaga Apai Seumang Umang.

Nama agi deh seduai iya pan lalu bekenang ke maioh macham cherita laban ti lama udah enda kala betemu. Nyau kelama seduai iya ke udah berandau dia Apai Sali nyau rindang diri laban nadai ka mindah ke bukai laban rumah Apai Seumang Umang nya chukup chelap leboh ti dipuput ribut. Chukup rindu iya diau ba rumah Apai Seumang Umang nya. Sekali tak lalu betiup angin ari timur barat mangka ka rumah Apai Seumang Umang. Nyau lelundai ko asai sanggol bok Apai Sali seduai Apai Seumang Umang ke betungga dudok nya di puput rebut.

Sekali tak lalu bemunyi semua tiang rumah Apai Seumang Umang ke udah ditebok bubok nya tadi. Nadai utai ngemanah manah nya munyi. Nyau betimbal timbal munyi lubang tiang nya dipuput ribut. Tak tebelenga Apai Sali ninga munyi tiang nya laban nadai kala ninga tiang tau tak nyau nemu bemunyi serta ngerindu ka ati iya.

“Akai Unggal ! Dini nuan meli tiang rumah nuan tu tak ngemanah nya tau nemu bisi munyi kena merindang ati,” ko Apai Sali nanya Apai Seumang Umang.

“Eh nadai nya deh Unggal ! Tiang olih aku nguder ari menua tasik leboh maia sida Keling ke bisi nurun pegi suba. “ pia ko saut Apai Seumang Umang.

“Apoo pama nuan Unggal olih nguder tiang ari menua tasik.” ko Apai Sali

“Nya nuan tadi nemu ngumbai rumah aku tu nyau baka tansang manok. Enggi nuan din dini nya bisi baka rumah aku tu. Iya ga chelap serta nemu bemunyi enti dipuput rebut,” pia ko Apai Seumang Umang ga nimbal Apai Sali.

“Au enti baka tu Unggal, besilih rumah ga tua. Nuan beempu enggi aku nyin, sama ga nya rumah,” pia ko Apai Sali.

Nyadi rumah Apai Sali di gaga betiang ke batang teras, lalu geladak iya nya digaga ari kayu naytu ti udah disayat nyadi ka papan. Lalu atap rumah iya nya ngena atap kajang ke diserak ngena atap mulong tusok. Tak naka iya pemesai serta penegap ko ensera gaya rumah Apai Sali tu tadi.

“Oh enggai aku Unggal, tak baru udah tembu rumah aku tu, iya ga nya rengka olih aku nguder ari menua tasik,” pia ko Apai Seumang Umang ngaga diri enggai.

“Eh ! nadai nya utai di ke enggai ke nuan Unggal. Kena aku nambah ke nya nuan beempu tajau aku tiga igi ga enggai ke nuan tak berasai rugi.” Pia ko Apai Sali ngumbokApai Seumang Umang.

“Enti munyi nya Unggal, nyadi meh tua besilih rumah tang nuan anang nganu aku ti nuan bisi rugi ila lusa tegal pengawa tua tu,” pia ko Apai Seumang Umang.

“Enda Unggal, terima kasih naka iya aku ke nuan ti kasih serta sinu ke aku ke ka di bai aku besilih rumah,” ko Apai Sali enggau ati gaga.

Nama agi deh tak naka iya pengaga tudah Apai Sali nyepi diri olih ngumbok Apai Seumang Umang besilih rumah. Iya lalu beguai guai madah kediri ka pulai mai berita manah ngagai sida menyanak. Leboh ka nurun tangga rumah Apai Seumang Umang dia Apai Sali nyau tekait kaki ba pemetong lalu laboh ka tanah. Tang iya nadai berasai pedis laban kelalau gaga bisi rumah baru.

Datai di rumah Apai Sali lalu nusoi berita manah nya ngagai Enchelegit, madah ke seduai iya Apai Seumang Umang udah besilih rumah lalu mai sida menyanak nya pindah lemai nya. Nama agi deh lalu bekemas sida Apai Sali serta lalu pindah lemai nya mega laban rengka ti kena ngidup kediri sigi enda maioh.

Udah sida menyanak tembu makai lemai nya, dia sida Apai Sali sebilik lalu ka nindok ka diri laban ke udah lelak bekau berangkut pindah rumah. Iya meh baru ka lelap mata sida tindok alai enda mukai mukai hari pan lalu hujan. Nyadi angin ke bepuput pan naka iya pemalat ga laban ti lalu ditangkan ka hari kudi. Apai Sali nyau bepencha pa pengaga iya ninga lubang tiang rumah iya nya bemunyi. Nyau naka iya pengingar serta enda putus putus betimbal timbal enggau pangan diri. Sali seduai indai iya Enchelegit tak nyau tegenong meda ulah apai iya baka nya, meda iya nadai utai pengaga ngaga.

Makin angin balat bepuput Apai Sali pan lalu enggau panjong panjong ngumbai bunsu ribut ngambi ke udu balat agi bepuput laban rindu ke munyi lubang tiang. Sekali tak enda mukai mukai sepi sida tiga menyanak tak berenyut asai rumah ke alai sida nya diau. Apai Sali, Sali enggau Enchelegit pan lalu temati kutu, lama agi balat agi ga rumah sida nya berenyut serta lalu mupok chundong.

Nyau kelama ke baka nya tudah Apai Sali pan nyau nadai nemu daya agi laban hari ke petang nadai peda achok mata serta malam. Nadai nemu daya minta sah orang bukai serta nadai nemu chara ngiga kayu kena nyukong rumah iya nya. Kepuas ke baka nya dia deh rumah Apai Sali pan lalu runtoh, tekebu jamah kabut serta enggau ujan ujan naban ke sida tiga menyanak ke dalam rumah nya.

Abis meh semua rengka kena sida ngidup kediri nyau abis pecah abis belah. Sida tiga pan nyau pepusu mega laban basah laban ujan. Nama agi deh nyau gegetar gamal sida tiga belindong beserayong ka tusok atap mulong ke agi bisi tau di ke nyadi kena sida tiga laban ti nganti hari tawas.

“Nadai meh penyadi kitai tiga tu Apai Sali,” pia ko bini iya Enchelegit.
“Rumah kitai ga abis runtuh, reta tengkira kitai ga abis basah, abis pecah. Ba nuan beli laban alah kelakar Apai Seumang Umang. Enggi kitai rumah digaga ari kayu teras, ramu manah tang enggi iya tu rumah ke digaga ari ramu ke enda menuku, “ ko iya bejako enggau Apai Sali, enggau sabak sabak sambil ke merap tudah Sali ke bepaut ba pah laban ti agi getar getar nat ke chelap laban ujan malam nya.

Apai Sali lalu naka iya pengeringat laban baru nemu diri udah dikelakar Apai Seumang Umang.

Tudah Apai Seumang Umang pan nama agi deh tak gali bepanggung patong pa pengelantang malam nya laban diau ba rumah manah ngenang diri diau ba rumah Apai Sali tin aka iya penegap. Sida Apai Sali menyanak pan lalu beramu baru kena ngaga langkau alai sida iya diau.

Sida iya mantap daun pisang enggau daun pisang lengki ke atap. Udah nya tembu, sida menyanak lalu bejalai ngagai tuchong bukit ba tinting antara enggau jerami sida Apai Seumang Umang merening rumah sida ti udah di silih Apai Sali enggau Apai Seumang Umang.

“Aih deh deh ! Udu meh penyenang sida Apai Seumang Umang sebilik diau din diatu,” pia ko Indai Sali.

Iya lalu rauh rauh nyabak sayau amat meda rumah sida ti diempu Apai Seumang Umang percuma baka nya. Nyadi munyi tu ko leka sabak Enchelegit, indai Sali :

“Sayau meh rumah aku digaga ngena teras bungas diambi ari kampong repa, lalu dilengka ka tudah Apai Sali laki aku tegal ti rindu ninga munyi lubang tiang ba rumah Apai Seumang Umang, iya nya rumah ti enda menuku. Nadai penyadi meh kitai tu Apai Sali, tusah agi idup, nyamai agi mati, gamal ga jai, mati ke enggai. Idup merinsa meh aku tu dibai nuan ka beli serta enda menuku runding serta pendiau.” pia ko leka sabak Indai Sali.

“Eh, nadai nya ngasoh kitai tussah deh. Diau ba rumah teras pan asai ke diau ba langkau daun lengki meh. Seput ke di idup ka kitai, ukai rumah, nama seput kitai idup kitai agi olih berumah baru ila,” pia ko saut Apai Sali ngering diri ti udah salah penemu.

Nyadi udah nya nyau sepengelama ga sida menyanak ngidup kediri diau ba langkau daun pisang lengki nya, nat ke pemerinsa semina ke enda malai tanah pendiau. Nyau baka orang ke baru jadi melaki bini meh sida menyanak ngidup kediri udah nya nyau bepungkal ke semua reta tengkira kena nupi diri.



6. APAI SALI MANJOK BURONG

Nyadi nitih ko ensera menya Apai Sali tu sigi orang ti rindu bendar nyumpit, tang hari siti iya tak enda mukai mukai, enda nemu main, serta enda nemu mimpi dia iya tak bisi ati ka manjok burong laban ngasai kediri ti udah enda mujor nurun nyumpit sebedau nya laban ti tetengok bendar ka makai burong.

Ensepi sida menyanak sehari nya tak nadai utai ke lauk dia iya lalu madah ngagai Enchelegit, madah kediri ka nurun manjok burong ba tisi umai sida iya ti kira ka sebatang ruku ari rumah sida.

Iya meh leboh Apai Sali nyau datai ba tisi umai sida, dia iya gaga amat ati ninga burong tak nyau tachoh makai buah kara serta nyau bebesai dipeda iya berebut makai buah kara ti naka iya pengelebat. “Apo! Tu baru iya, enggai nyadi enda bulih burong aku majok sehari tu. Nya baru rindu ngema burong ngemaioh nya di bai pulai. Nadai aku kala meda burong bengat ngemesai mesai serta ngemaioh maioh tu.” ko iya bejako kediri berandau ngengali.

Datai ba pun kara nya dia iya lalu nadai ati dua tiga, sigi lalu beguai guai berumban niki pun kara nya enggai kediri enda bulih manjok burong serta laban hari ke nyau udah tinggi.Iya pan lalu belaboh begaga ke amba ba sebelah dan kayu kara nya. Udah meh semua amba iya nya tembu digaga serta ditan iya, iya pan lalu beguai guai ga nurun nganti ba pun kara nya ngalih ari sepiak enggai kediri empu dipeda burong. Enda lama iya udah nguan ba pun kara nya dia iya lalu meda burong nyau bebital kena sintak amba panjok iya nya tadi. Bulih bendar semua panjok iya nya dipeda iya ari baroh pun kara ke alai iya nguan. Iya lalu beguai guai niki pun kara nya baru ka ngulih ka semua burong ke udah ulih panjok iya nya tadi.

“Apo besai amat burong tu ! Ah, kati ko aku ka mai sida tu lagi pulai ? Ka aku munoh burong tu nangi ke iya tak buot. Eh, manah agi ti ditanchang ke ba ujong iko sirat, ngambi ke sida enda lepas serta agi idup dibai aku pulai.” pia ko iya bejako kediri.

Iya meh semua burong ke udah ulih amba panjok iya nya tadi ditangkap lalu beguai ga tudah Apai Sali nanchang ke burong nya ba ujong iko sirat iya empu. Enda lama bulih ga panjok siti, lalu ditanchang ke iya baka nya mega burong nya tadi ba ujong iko sirat iya. Udah meh nya semakin lama semakin bulih ga panjok Apai Sali tu tadi lalu iya pan lalu majak betanchang ke semua burong ke ulih iya ba ujong iko sirat laban ka mai burong nya pulai idup idup laban enggai ke burong nya mati lalu buot datai di rumah ke lauk sida menyanak.

Bulih siti lalu berumpan ga iya empu enggau naka pengelengkas ke olih diri. Iya meh kira ke nyau ka bulih lima puluh iko semua burong nya udah ditanchang ke iya ba ujong iko sirat iya ari mua enggau ari belakang. Lalu semua burong nya pan nadai siko ga di bunoh iya, Nyau baka chiap pengerichah burong ngelinggi iya. Burong pan nyau majak maioh semaioh ke ulih tanchang iya ba ujong iko sirat bekelinggi ke tuboh iya. Naka iya pengerindu serta ransing iya sehari nya meda utai ulih diri.

Tak enda mukai mukai sekumbang ke benong kiroh betanchang ke burong ba ujong iko sirat iya, dia Apai Sali tak kesal serta tekenyit ati. Nyepi tak berenyut dan kara ke alai iya duduk nya tadi ko dikumbai iya di gusak antu, nadai ga meda utai nyelai. Sepi iya tuboh iya tak nyau majak terangkat, berinyut ari dan kayu kara nya tadi. Makin lama semakin tinggi ga asai tuboh iya nya tadi terangkat ari dan kara nya, nyau sampai ke iya nyau meda diri empu nyau udah ba atas puchok kara nya tadi.

Udah nya iya nyau meda diri empu nyau bela peninggi enggau bukit ke ba tisi umai sida. Nya baru iya nemu diri empu udah ditaban ke semua burong ke ditanchang iya ba ujong iko sirat nya terebai ke langit kin. Nyau meh tudah Apai Sali nyepi tubuh diri empu nyau beribut terebai ba atas semua utai naka iya peninggi ninggi serta naka iya penakut laban nangi kediri empu ti laboh sigi mati.

“Eh ! Eh ! Apo ! Apo !. Nyau meh aku tu ditaban ke burong ke langit kin. Badu meh aku tu agi meda Sali seduai Enchelegit Tisi Langit, Enchelegi Tisi Hari” ko Apai Sali bejako kediri enggau sabak sabak, sirut sirut laban ke takut serta rawan meda peninggi diri empu udah terbai di bai burong.

Burong ke naban ke iya pan lama agi tinggi agi ga penerbai, nyau tinggi setinggi. Nyau naka iya peninggi, rapas peda mata ari tanah, nyau bela enggau remang meh tudah Apai Sali ditaban ke burong terbai.

Makin lama selama dia enda mukai mukai tali ke kena Apai Sali nanchang burong nya pan nyau majak keru serta lalu putus laban ti enda tan. Burong pan lalu nyau siko siko ngelepas kediri ari ti ditanchang iya ba ujong iko sirat nya. Enda lama lalu lepas ga siko, lepas ga siko, lalu majak lepas, lepas, lepas, selepas meh semua burong ke udah ulih iya nya tadi.

Tudah Apai Sali ke terbai ditaban ke burong pan nyau semakin lama agi semakin baroh sebaroh ga penerbai laban burong nyau semakin abis seabis ngelepas kediri. Iya pan nyau majak takut serta temati kutu nadai agi runding laban nemu diri sigi mati ti laboh terengkah ditanah. Kira ka meh nyau ka sepuloh iko da kini burong nya ke agi bedau ba tanchang iko sirat iya. Apai Sali pan lalu laboh enda nyalah nyalah baka punggu ke laboh ari puchok kayu. Nyau semerap meh munyi iya ti laboh nya tadi, dia tudah Apai Sali bisi bedemoh enda lama laban ti luput tegal ti laboh.

Nyadi pengelaboh Apai Sali tu tadi seninjik bendar tak terengkah ba tanju sida Keling Gerasi Nading, Bujang Berani Kempang, Bebini Maioh Rambang di menua Panggau Libau Lendat Dibiau Takang Isang.

“Dop !” ko munyi Apai Sali laboh.

“Eh, nama nya tak Apai Sali ke laboh ari langit,” pia ko Indai Keling, ke benong nganchau padi ba tanju sida.

“Au ! Aku meh tu ti ditaban ke burong terbai ari puchok kara ke ba tisi umai kami,” ko iya madah ke cherita diri.

“Nama kebuah burong tau tak ulih naban ke nuan deh Dom ?” pia ko Indai Keling.

“Badu enda meh. Nyadi aku tadi manjok lalu bulih burong maioh amat. Ka ati aku munoh tang takut ke iya buot ti datai di rumah. Udah nya semua burong ke udah ulih aku tadi lalu ditanchang aku ba ujong iko sirat. Iya meh burong nya nyau kelalu maioh, sida pan lalu ulih naban ke aku terbai ka langit kin. Iya meh nyau lama kelama udah terbai dia tali ke dikena aku nanchang burong nya pan nyau putus seputus lalu burong pan nyau lepas selepas. Aku pan lalu laboh gab a tanju kita tu, “ pia ko iya nusoi cherita diri empu ke majok sehari nya.

“Nasip nuan laboh ba tanju kami ditu. Uji enti nuan tak laboh di ai tasik tauka ba tengah kampong, nya baru nuan parai,” pia ko orang maioh bejako enggau iya.

Semua orang Panggau Libau sekayu rumah nya pan lalu ketawa maggang maggang meda pemeli serta ninga cherita Apai Sali nya tadi. Udah nya iya lalu diasoh sida Keling sebilik tama ke rumah, lalu dudok ba ruai sida Keling berandau enggau orang maioh ke bisi nungga iya dia. Enda lama udah dudok ba ruai nya alai Kumang bini Keling lalu nganggau ke sida bebai makai ke bilik.

“Makai kitai aya,” “Au ! Aram meh makai. Lapar bendar perut tu,” pia ko Apai Sali nyaut Kumang.

Semua sida ke dia lalu tama ke bilik maggang maggang. Nyadi leboh ke makai nya, dia sida Keling nadai utai bukai ke lauk, tak semina daun subong aja. Iya meh baru ka nyengkau lauk Apai Sali tak enda mukai mukai mangkok lauk ke ka di kauk iya nya tadi tak lalu siuh nanjah pah iya ke benong duduk besila ke ka berengkah makai.

“Akai apai, akai indai ! Nyin langit tu tanah Pedis amat pah aku tu laban betu,” pia ko iya ti benong nyau ngerising neritik ai mata nat ka pemedis laban betu.
Orang ke enggau iya betungga makai dia pan lalu beguai ga mukong pah iya nya tadi enggau garam. Nyau tachoh sida Keling serumah begau jamah Apai Sali nya tadi serta lalu enda nyadi makai laban ti tembu begau ke iya ti balat betu.

Kira dua tiga hari udah nya, betu pah Apai Sali pan nyau majak balat bendar. Semua abi betu nya pan nyau majak luloh serta ngeliti kulit, nyau chinang chinang merah serta meletur. Ka ati tudah Apai Sali tu pulai tang enggai ga nyadi di bai iya bejalai. Nyau enda alah tat ke iya agi nyepi diri empu udah lama ninggal ke rumah, iya pan lalu madah kediri ka pulai ngagai sida Keling.

“Oh ! Akan Keling ! Aku tu nyau ka pulai, tang meh enda dapat bejalai. Arap ke kita meh ulih nganjong aku lagi,” pia ko iya

“Enti nuan tak enda dapat bejalai, lak ke kami meh nganjong nuan pulai lagi aya,” pia ko Keling nyaut iya.

Udah nya Apai Sali pan lalu dianjong sida Keling mulai kediri ngagai rumah sida. Nyadi Keling ke nganjong iya nya tadi nadai chara bukai laban iya ti enda tau bejalai ka pan enda lalu di ma Keling ga iya ba belakang. Bedau lama udah Keling ti ngema iya, dia iya lalu madah kediri empu pedis bendar ga pah ti betu nya.

“Akai rai ! Enggai aku di ma baka tu, pedis bendar pah aku tu ti betu. Uji bai ma pakap engka nyamai agi jangka aku,” ko iya madah ngagai Keling.

“Nadai ma bukai nya aya, sigi ma pakap meh baka tu. Kati ko ma pakap ko nuan deh aya,” ko Keling nimbal iya.

Ma sida Keling meh tudah Apai Sali tu tadi, nama nya diberap, nama nya di ma, nama nya di san meh iya nya tadi sepemanjai jalai ti pulai ke rumah. Nyadi tudah Apai Sali ke dianjong sida Keling nya tadi tak naka iya pengaga lalu tuchum ketawa kediri empu ti naka iya penyamai dianjong orang pulai ari Panggau Libau udah ti betu pah serta laboh ba tanju sida Keling. Iya meh kira penumbas iya dia Apai Sali lalu mai ngetu laban madah ke pah iya nyau majak pedis sepedis.

“Akai indai ! Akai apai ! Enggai nyadi di ma kita asai tu, tak naka iya pemedis pah aku tu. Enggai aku tu nyadi di ma pakap asai tu,” pia ko Apai Sali ti nyau kutap kutap majak ngumbai nya ukai ma pakap munyi ko ati iya.

Nyadi orang ke nangjong iya nya nyau nadai penemu serta jako agi. Nyau puas sida ninga iya itok serta kutap kutap sepemanjai jalai ke pulai nya nyebut, ma pakap. Sida pan nyau naka iya pengelelak besilih ngema iya serta ikak laban panas. Keling pan nyau pedis ati ninga iya ti itok ka minta ma pakap munyi ko iya, lalu nyintak duku iya serta ngetas randau temedu ke ba tisi jalai ke alai sida ngetu laban ninga Apai Sali ke nyau rauh rauh madah kediri pedis.

Keling lalu ngambi randau nyau lalu nanchang Apai Sali. Sintak iya enggau randau ba punggung lalu di ma iya pelawik ke belakang, enda peduli ka Apai Sali ka tauka enggai laban ti udah pedis ati ke iya ti udu meraya ba sida ti ka nganjong iya pulai.

“Akai 1 Akai ! Lapa kita tak ka munoh aku ! Pedis bendar aku tu dipasong kita baka tu ! Mati aku tu ! Lepas ka aku tu ! Uji ba ma engok ba bau kita nya baru nyamai agi,” pia ko iya rauh rauh minta kasih ari sida Keling sambil ati Apai Sali tu sigi ka beduan sida Keling ke nganjong iya pulai.

Ninga iya munyi nya Keling lalu muka tanchang temedu nya ari tubuh iya. Apai Sali pan nyau bebelat bebaring ari tuchong bukit ba tisi umai sida. Keling lalu mutap serta ngeransi.

“Kami tu tak di tundi nuan serta di kemeli. Makin kami udah manah ka nganjong nuan pulai, nuan tak ngambi peluang ka beduan kami. Agi ga nuan tak semina nemu nganu kami sepemanjai jalai tu. Nadai kami tu ulih nganjong nuan agi lalu nemu bansa ma ke ka nuan nya,” pia ko Keling.

Tudah Apai Sali pan nyau gisai gisai nat kediri empu udah bekau ti bebelat bebaring ari tuchong bukit. Tubuh iya nyau abis rajai laban duri enggau babas. Betu bap ah iya nya pan nyau abis bedarah bai tepangka ba batu. Iya pan lalu mupok mulai kediri betungkat serta bekelansat ngagai rumah sida laban sida Keling nyau enggai nganjong iya agi.



7. APAI SALI NGINTI PELANDOK

Apai Sali tu endang udah di temu kitai rita iya nya orang ti ka bendar ngereja pengawa nginti. Dulu ari tu suba aku udah nusoi ensera Apai Sali Nginti Lelabi enggau Apai Sali Nginti Burong Tiong. Nyadi ba ensera siti tu iya nya ngenang cherita Apai Sali Nginti Pelandok.

Hari siti Apai Sali nyau berasai puang nadai pengawa agi di kerja laban padi sida ke di kumbai iya mansau nya endang bedau tau di ketau tang semina murai aja. Ka nurun nangkal nyelutong, ngasu beburu baka orang maioh pan iya nyau enda tentu ransing agi asai ati udah bekau semua utai ke di kerja iya sebedau tu tak nadai mujor maggang. Lama tudah Apai Sali duduk dunga dunga nunga Sali seduai indai iya Enchelegit ngemata ke iya nya nganyam sintong kena nyendia kediri ti ka ngetau padi ila.

Apai Sali pan lalu madah ngagai Enchelegit, “Apo Indai Duat, naka iya enda nyamai asai ati aku sehari tu tak bemua ke akan aku Apai Seumang Umang udah bekau iya ke di tanjah aku ngena ai angat suba. Nama enda berita sida menyanak diatu ?”
“Nama main nuan tak munyi nya deh Apai Duat, bisi enda manah kenyap nuan ngagai iya malam tadi ?” pia ko saut Indai Sali.
“Enda Indai Duat, tak nyau setahun enggai tu kitai sebilik udah enda nemuai ngagai sida menyanak. Nya alai aku tu lagi ka nemuai ngagai sida. Enda patut iya bengat ringat ngagai aku ketegal betu nya deh laban iya ke beduan aku suba.” pia ko Apai Sali ga nimbal Enchelegit.
“Barang ko jako nuan ga Apai Duat, tang bejimat ke enggai ke nuan tak di keduan iya baru lagi. Sinu bendar aku meda nuan di keduan iya belama ngelama lama tu,” pia ko Enchelegit nangkan iya ke ngumbai diri ka nemuai nya tadi..

Nama agi deh nyau sejengkal kenu ko ensera ka gamal mua tudah Apai Sali ninga bini iya Enchelegit nya enda naggang iya nemuai ngagai akan iya Apai Seumang Umang. Lalu beguai guai iya ngambi ema ke endang selalu di bai iya turun, tangkin iya duku ilang butuh kunding ke semampai mai nasib nama iya nurun begiga serta lalu san iya sumpit tapang ke digelar iya “Belalang Ngelayang Mali Lebu, Laja Terbang Nemu Jelu”. Lalu baka nya ga nyau kepik kepik ga temilah payan tangkin iya ba punggung alai iya nyimpan laja ke endang di kirai iya beremdan ba ipoh dirakit enggau rachun ular belalang enggau ular tedong ambi ke bisa agi kena munoh jelu.

Bejalai kenu ko Apai Sali tu naka iya ka pengelantang ati nebing tisi serarai umai sida ninting ke bukit nuju rumah orang Panggau Libau Lendat Dibiau Takang Isang. Bejalai lubah kenu ka gaya Apai Sali tu enda nyalah baka singkang lemambang maia berayah. Leboh ke mansa batang melintang ba jalai lalu di simbang iya beluntang dua, leboh ke tesipak ke tunggul tuga lalu di bantun iya tuga nya lalu di tikau ke iya sampai ke nyau enda di peda. Ensong iya sepemanjai jalai nya nyau naka iya pengerami enda nyalah nyalah baka munyi burong ke makai buah kara, naka ka merdu munyi dinga nitih ko ensera.

Nyau kelama ke baka nya tak enda berasai deh iya pan nyau datai ga ba kaki tangga rumah Apai Seumang Umang, iya nya rumah iya empu ke di bai seduai iya Apai Seumang Umang besilih suba. Apai Sali lalu enda kakang nanggau ke akan iya nya.

“Ooi Akan Apai Seumang Umang, nyadi rumah nuan sehari tu ?” pia ko kangau Apai Sali ari tanah.

Ninga nya bisi temuai tudah Apai Seumang Umang ke benong gali pan lalu mensugau laban ke baru gali ketegal lelak baru pulai ngabas panjok pagi nya tadi. Nama agi deh nyau tepipir kenu ko gaya singkang kaki tudah Apai Seumang Umang beguai guai ngagai lubang penyengok ka nilik temuai ke datai sambil ngelalu ke orang nya niki.
“Lalu Akan lalu, niki meh, nadai penti nadai pemali rumah kami di tiki nuan ke sehari tu.” Pia ko tudah Apai Seumang Umang laban ke gaga bendar ati meda Apai Sali nemu ngundang iya taja pan seduai iya semampai ke belaya ketegal ti ngelakar tauka ngemedis pangan diri belama.

Nama agi deh Apai Sali lalu beguai guai niki, seduai pan lalu beberap enggau pangan diri laban ke lama bendar enda betemu. Apai Sali pan mimit nadai meh nyangka Apai Seumang Umang nya agi ka alai iya nemuai. Sekumbang ke berandau nya seduai iya maioh macham utai di kenang nitih ke pendiau sida iya rambau nya kelia. Nyau enda berasai peda hari pan nyau mantar tengah hari, Apai Sali pan lalu madah kediri ka pulai laban ingat ke semaia diri ke madah ngagai Enchelgit, iya nya nemuai enda lama aja ngagai Apai Seumang Umang.

“Ka mupok aku tu Akan, laban ke endang madah kediri nemuai enda lama ngagai kita menyanak tu tadi,” pia ko Apai Sali.
“Lapa nya tak ngerampas deh Akan, nadai nya utai di seguai ke nuan deh,” pia ko Apai seumang Umang nan ke iya laban ke agi belala berandau.
“Kati ko enda baka nya deh Akan, aku tadi ga endang besemaia enda lama. Enggai ke Indai Duat tak irau ngapa ga nganti di rumah,” pia ko saut Apai Sali.
“Lagi meh Akan, nganti udah merarau enda aku nan ke nuan agi. Aku bisi bulih pelandok leboh ke nginti tadi,” pia ko Apai Seumang Umang bungah enggau Apai Sali.
“Amat nya Akan kitai belauk pelandok lagi,” pia ko Apai Sali.
“Dini nya ka bula deh Akan, merarau meh enggau kami dulu,” pia ko Apai Seumang Umang bendar nan ke iya mai merarau tengah hari nya.
“Au meh enti tak ngenyamai nya lauk, ka ga aku enggau kita merarau dulu enggai ke tak puni ngapa pulai ba serantu jalai lagi,” pia ko Apai Sali ga nyanggup ka enggau sida Apai Seumang Umang merarau.

Nama agi deh Indai Seumang Umang ke berapi nya naka iya penyampat, Nyau dengut dengut munyi kesoh suling nya kena iya menyadi ke api ambi ke jampat agi mau ba dapur. Nama nya di surong nama nya ditarit iya kayu api nya ba dapur ambi ke jampat agi nyadi serta ngemansau ke semua utai. Sekumbang ke nganti Indai Seumang Umang nya berapi Apai Sali seduai Apai Seumang Umang pan lalu nampong randau seduai iya baru baka selama.

“Tak ngerichau ke randau tua aku tu Akan, tak nyelai munyi cherita nuan dinga aku tadi maia ke ngumbok mai aku merarau enggau kita tengah hari tu,” pia ko Apai Sali.
“Nama utai ke ka nuan nya deh Akan,” pia ko Apai Seumang Umang.
“Tadi nuan tak bisi nyebut diri nginti bulih pelandok, kati amat nya Akan,” pia ka Apai Sali laban ke irau ati enda kala ninga utai munyi nya.
“Kati ka nya bula deh Akan,” pia ko Apai Seumang Umang ngelanjur ke Apai Sali. Tang ke bendar pelandok nya ulih iya manjok ukai ulih nginti. Nyadi iya ke nyebut pelandok nya ulih nginti laban batang pejalai iya pagi nya endang ngabas ginti taut ke di tan iya ba kaki umai sida ke tahun nya. Nyadi benong ke mulai kediri dia iya lalu ngabas panjok ke endang lama udah di tan ke iya sabar ba tisi umai sida mega. Benasib bendar ga pagi nya panjok iya nya bulih pelandok ke lalu dibai iya pulai ke lauk sida.

Apai Sali lalu itok nanya Apai Seumang Umang baru ga laban ka nemu baka ni chara iya tau nginti pelandok sedang ke utai baka tu sigi nadai kala dikerja sida serambau nya kelia.
“Baka ni chara nuan nginti pelandok nya deh Akan,” pia ko iya nanya Apai Seumang Umang.
“Nadai nya tak tentu beleman deh Akan, nitih ke ajar sida niang apai kelia.” ko Apai Seumang Umang nyaut iya.
“Padah ke meh Akan laban aku tu tak naka iya ka makai belauk pelandok,” ko Apai Sali.
“Eh nadai utai bukai nya Akan, mata ginti ke di kena kitai nya ukai mata ginti ke di kena kitai ke ngelama tu laban tu jelu diau ba darat enda sebaka enggau ikan ke diau dalam ai, mesti ngena mata ginti digaga ari bangkang tang ruit iya gaga besai ke,” pia ko Apai Seumang Umang ngajar serta ngemeli ke Apai Sali.

“Nama utai ke umpan iya nya deh Akan, ka nyadi ngena buah buan aja kini,” pia ko Apai Sali,
“Enggai iya nyadi baka nya Akan, ukai nya tak disimpan kitai dalam sangkar iya ngemudah nya ulih. Mesti ka beumpan ngena telu manok pandok mansau, asi pulut lulun, buah pisang tandok udah mansau, rangki, penganan iri enggau kelupis,” pia ko Apai Seumang Umang.
“Ba dini deh alai nuan nan ke ginti nya alai tak mudah bulih pelandok deh Akan,” ko Apai Sali ga laban ngumbai cherita Apai Seumang Umang tu bendar.
“Nya ba tingkah ungkap ba ujong antara umai kitai ba Nanga Batang Panggau,” ko Apai Seumang Umang nya majak ngemula ke Apai Sali.

“Enti baka tu ka meh aku nguji nginti munyi ko nuan nya Akan, pagi ila tumu aku nurun ngicha ke maioh ulih, “ ko Apai Sali.
“Nya meh nama nuan bisi meda tingkah ke bisi ditanchang aku ngena kain kesumba dia meh alai iya Akan, aku enda ulih ngulu ke nuan baka ke nginti burong tiong suba,” ko Apai Seumang Umang madah ke endor serta iya pan nangi kediri enggai ke Apai Sali nemu iya ngemula serta bulih pemedis baru.

Sida sebuat pan lalu merarau udah semua utai di pandok Indai Seumang Umang nya mansau. Apai Sali bulih bendar makai nyau dua pinggai asi empa iya lalu pelandok ke di bantai ke lauk nya tak setengah endang empa iya siko. Nyau munyi kechap babi iya makai pa pemasuk iya belauk ke pelandok, gamal iya pan nyau kasak kasak baka orang ke nyera nangi kediri enda ampit lauk agi. Iya meh nyau tembu makai Apai Sali pan lalu madah kediri ka pulai laban ka nyendia ke umpan ke ka di kena iya nginti pelandok pagila.

Datai meh Apai Sali ba rumah, iya lalu nebang pun pisang tandok sida ba ujong tanju laban ke baka ke nemu lalu bisi mansau ga buah pisang tandok nya tadi. Telu manok ba kurungan di baroh rumah sida nyau abis di kerau iya alai ngiga telu manok. Iya lalu ngasoh Indai Sali ngaga penganan iri enggau kelupis. Iya pan lalu beguai ga ngelulun asi pulut.

Nyau meda ulah Apai Sali tu tak nyelai dia Indai Sali lalu nanya.
“Kapa nuan utai ngemaioh tu deh Apai Duat, bisi ka nemuai sida Apai Seumang Umang,” ko Enchelegit nya tadi.
“Nadai nya utai di tanya ke nuan Indai Duat, nadai temuai tang ka di bai aku nginti pagila,” pia ko Apai Sali nyaut Enchelegit.

Indai Sali pan enda bemunyi tang ngereja utai munyi ka di asoh Apai Sali nya mega. Apai Sali lalu beguai ngamboh ngaga mata ginti ari bangkang laban enggai ke enda bulih enti enda nitih ke ajar Apai Seumang Umang. Rangki ke endang selalu di kena iya pan lalu di taruh iya manah enggai ke nadai ke umpan iya nginti pelandok.

Tindok malam nya Apai Sali nadai tentu meruan laban ati iya kelalu gagit ka nurun nginti pelandok, nyau kasak kasak iya laban ke nganti hari tawas. Iya meh udah dinga munyi kukok manok iya lalu beguai guai ngemas rengka ke ka di bai iya nginti sehari nya. Udah hari nyau teberingkas tawas Apai Sali pan lalu nurun laban nangi kediri nadai utai ulih. Ema iya numbas iya ga pemerat laban umpan iya ke maioh macham.

Tudah Apai Seumang Umang pan baka nya ga laban ke ka beambi ulih ba pemeli Apai Sali. Iya pan nadai tentu meruan tindok laban nganti hari tawas. Leboh hari udah siang Apai Seumang Umang lalu beguai guai mai ema serta nuju ungkap ba tingkah ke endang udah di kelai iya dulu ari nya. Ba serantu jalai ka mansang ngagai ungkap nya dia Apai Seumang Umang lalu ngumpul semua buah buan ke bisi di pansa iya.. Datai iya ba ungkap ba baruh tingkah nya lalu achir ke iya buah buan nya tadi ambi ke di kumbai Apai Sali bekau empa pelandok. Iya pan lalu belalai ba ungkap nya nganti Apai Sali ke datai nikau ke mata ginti ke bisi umpan munyi ko iy nya tadi.

Datai ba ungkap ke udah ditanda Apai Seumang Umang nya dia Apai Sali pan lalu ngait ke buah pisang tandok ba mata ginti bangkang nya lalu enda chamang chamang, lalu di tikau ke iya ngagai ungkap laban udah meda bekau buah buan nya tak baru bendar nyau beachir achir ba alai nya. Serta meh buah pisang nya dinga iya meredup terengkah ba baruh tingkah nya, dia sepi iya ginti iya nya tak ngentun. Tang lalu entun iya ga ginti tang umpan iya nya lalu abis serta ruit mginti nya pan lalu lurus.

Lalu di bingkok ke tudah Apai Sali baru ga ruit ginti nya serta di kait ke iya umpan asi pulut lulun. Peda iya baka nya ga gaya utai ke nyadi. Lalu uji ke iya baru ga ngena umpan kelupis, tang tak semina naka entun aja ke bisi di asai ke iya. Dia nyau enda berasai tudah Apai Sali pedis ati laban lalu nadai utai ulih sepagi pagi nya. Iya pan lalu nguji baru ga ngena umpan telu manok mansau. Tang lalu agi lebu ga iya ke nginti sepagi nya serta chukup lelak laban nadai utai ulih munyi ko ati. Ke pengabis iya Apai Sali lalu semadi bendar ngerurut ke rangki ke di kena iya tang iya nyau nadai runding agi laban kelalu ngarap ke tusoi pangan iya Apai Seumang Umang. lalu melit rangki nya ba mata ginti lalu di tikau ke iya baka ke udah mega ngagai ungkap .

Tang semua umpan Apai Sali pan nyau abis. Iya lalu mulai kediri laban berasai lelak serta rugi nadai bulih pelandok munyi ko tusoi Apai Seumang Umang. Datai iya di rumah Enchelegit lalu beguai nyerungkai ema iya tang tekenyit laban meda nadai utai ulih. Apai Sali pan lalu nusoi penungga iya ke nginti sepagi nya tadi. Ninga tusoi iya munyi nya dia Indai Sali lalu ketawa rakah rakah geli hati meda laki iya enda nemu diri di kelakar Apai Seumang Umang.

Udah meh nemu diri di kelakar Apai Seumang Umang dia Apai Sali lalu berunding ka malas Apai Seumang Umang baru baka cherita seduai ke nginti burong tiong menya. Iya pan lalu bejalai baru nemuai ngagai Apai Seumang Umang. Datai ba rumah Apai Seumang Umang dia Apai Sali lalu nusoi cherita bula madah kediri bisi bulih pelandok leboh nginti pagi nya. Apai Seumang Umang semina tuchum aja ninga cherita iya laban gaga kediri udah ngelakar Apai Sali.

Apai Sali pan lalu madah kediri bisi nemu ungkap ke manah alai tau endor nginti pelandok iya nya ba Nanga Sungai Gelong Batu Nakong. Ninga cherita Apai Sali nya nyau ka sebaka dia Apai Seumang Umang lalu ngadang serta ka beduan iya baru mega.. Apai Seumang Umang pan madah kediri ka nguji nginti ba ungkap ke ka Apai Sali nya tadi tumu pagi ila.

“Nama utai ke umpan enti nginti dia deh Akan, ni nemu nyangka tak bidik bisi nasib bulih mudah ila,” pia ko Apai Seumang Umang nimbal.
“Penganan jala, lempis ikan, atau manok enggau pending babi,” pia ko Apai Sali nguji ka malas Apai Seumang Umang ke udah beduan iya.

Ninga munyi nya Apai Seumang Umang lalu madah kediri ka pulai laban ka nyendia ke umpan ke ka dikena iya nginti tumu pagila. Arap bendar Apai Sali laban Apai Seumang Umang udah ulih dikemula ke iya enggau cherita nya. Apai Sali naka iya pengaga pulai lalu ketawa rakah rakah niti jalai Apai seumang Umang pan lalu beguai ga begiga ke utai ke umpan. Nyadi umpan ke digiga Apai Seumang Umang iya nya sarang kesa, sarang semada, telu matu enggau tai manok lintong ke udah rangkai ba selap kurungan ba baruh rumah sida. Lalu mata ginti ke ka di kena Apai Seumang Umang nya endang tak mata ginti lelabi ngulih ke ruit iya besai agi serta kering.

Pagi hari siti Apai Sali tumu bendar dani laban ka ngipa Apai seumang Umang ba baruh ungkap laban ngarap kediri bulih umpan ke kena Apai Seumang Umang nginti. Apai Seumang Umang pan baka nya semina ke dudi mimit ari Apai Sali. Datai dia Apai Seumang Umang lalu ngait ke tai manok lintong ke udah rangkai ba selap kurungan lalu tikau ke iya nagagi baruh ungkap nya. Serta meh mata ginti nya udah terengkah dinga iya meredup, peda tak lalu beguai ngentun serta kitau kitau tali ginti nya kual kual. Lalu entun Apai Seumang Umang dinga iya bisi mengkakai utai adap ke tunga ginti nya.

Kati ko enda mengkakai ga mata ginti nya ngait tapa jari tudah Apai Sali ke beguai guai nyambut umpan ke di kumbai iya utai meruan. Tang nasib ga laban iya jampat ngingkas ke mata ginti nya enti enda pia balat tapa jari iya charik entun Apai Seumang Umang. Nama nyau beketup ngeli Apai Sali udah ke mengkakai sekali nya tadi. Apai Seumang Umang semina tuchum aja betati ke utai ke nyadi.

Udah nya tikau ke Apai seumang Umang baru ga mata ginti iya ke beumpan ke telu matu. Iya meh serta ginti iya nya terengkah dinga iya tak ngapooo munyi utai serta lalu bedemoh. Kati ko enda baka nya ga telu matu nya serta ditikau lalu disambut Apai Sali tang salah lalu kena pala iya. Dini enda bedemoh nat ke seput ensium bau telu matu nya ke abis malut tuboh iya.

Udah nya ditikau ke Apai Seumang Umang baru ga ginti tang umpan iya ke sekali tu iya nya sarang kesa. Serta ginti iya nya terengkah dinga iya lalu baka setap munyi tempik utai ba baruh ungkap nya. Kati ko enda ga tudah Apai Sali betempik ke tubuh iya ke nyau abis balut kesa. Gamal Apai Sali pan nyau baka ringin laban ke balat dikeduan Apai Seumang Umang sepagi pagi nya.

Udah nya Apai Seumang Umang lalu nikau ke ginti iya ke beumpan ke sarang semada nya baru. Iya meh leboh ginti iya nyau udah terengkah ba ungkap nya dinga iya tak nyau rauh rauh lalu entun ginti nya pan balat bendar ari ke udah. Nama agi lalu kejut ke Apai Seumang Umang ginti iya nya tadi lalu entun iya enggau penapat inat. Dinga iya ingar agi ga rauh nyawa orang nya serta majak semak ke semak ngagai iya ke ngentun ginti nya. Iya meh nyau di peda tak enda mukai mukai nemu nya tak tudah Apai Sali ke kena kait ginti Apai Seumang Umang.

Apai Sali pan lalu rauh ruah
“Umbas Akan umbas nuan ngentun ginti nya , aku tu akan nuan Apai Sali.,” pia ko iya.
“Nama main nuan ba ungkap nya deh Akan, dini enda pelandok ke ka diginti aku rari kachau nuan,” pia ko Apai Seumang Umang ngaga diri ringat sambil ketawa geli hati.
“Ukai Akan aku meh tu, badu agi nuan ngentun ginti nya, kasih ke aku. Peda nuan jari aku nyau abis telih. Tuboh aku nyau merah gigit kesa enggau semada lalu nyau bau bout laban telu matu,” pia ko Apai Sali enggau sabak sabak.

Nama agi deh meda baka nya lalu ketas Apai Seumang Umang ga tali ginti iya nya, peda tak lalu tebelunging ga tudah Apai Sali laboh ari tingkah ngagai ungkap baru. Nya ga gaya tudah Apai Sali nitih ka sempama “Udah ga laboh lalu ditinggang lesong", ga tudah tuai. Apai Seumang Umang pan lalu mulai kediri ninggal ke tudah Apai Sali dia. Apai Sali nyau naka iya pemerinsa ga mulai kediri laban uti Apai Seumang Umang.

Jari Apai Sali nyau abis telih laban ginti Apai Seumang Umang laban Apai Seumang Umang ngena ginti lelabi lalu enggi Apai Sali nya ginti bangkang dini enda nyamai di pelurus ke Apai Seumang Umang. Umpan pan pia mega enggi iya utai diempa ke nyamai tang enggi Apai seumang Umang tak semua utai ke ngasoh Apai Sali tau pedis maggang.




8. APAI SALI NGETAU RUMPUT DI KUMBAI IYA PADI
Iya meh benong rambau padi udah murai dia sida Apai Sali pan nyau lepa pengawa bumai betaun nganti maia padi ke mansau serta tau di ketau. Sida menyanak pan nadai tentu meruan pengawa kelimpah ari ti ngereja pengawa bukai baka orang maioh.

Nyadi hari siti dia Apai Sali lalu mai Sali enggau iya meringa mulong laban ka ngulih ka sago mulong nya ambi ke bisi di empa sida menyanak laban maia nya nyau di kumbai orang kelia maia bulan begantong senduk. Reti nya maia ti naka iya penyuntok alai begiga ke utai di empa laban padi ti bedau mansau serta tau di ketau.

“Enggau aku nuan pagi tu Duat, nyin kin tua ngagai muak ke ulu ujong tanjung semak umai kitai di ulu dia. Meringa mulong tua pama ga ngulih ke sago iya lalu nyangka tindoh ka diau ba pun tuga iya nya ila bisi ga nya di giga kitai, “ pia ko Apai Sali mai Sali nurun enggau iya.

“Aram meh apai, lagi nuan mai kapak ke tua lalu aku mai raga nyangka tua bisi bulih lauk sekumbang ke nurun tu lagi, “ pia ko Sali ga nyaut apai iya.

Apai Sali seduai Sali pan lalu nurun merau nuju ke ulu sungai mansa umai sida iya. Leboh ke merau nya dia Apai Sali lalu ngemudi ke perau lalu Sali di asoh iya bediri ba luan perau, ngeluan ke seduai iya laban maia nya ai benong anak pasang.

Iya meh kira ke sebatang ruku seduai iya udah mansa umai sida, dia seduai iya pan datai ba madang mulong ke ka di bai Apai Sali di peringa seduai. Datai dia perau seduai pan lalu di tanchang ba pun pedada. Apai Sali pan lalu mupok dulu ke seduai iya ngerandang jalai nengah madang mulong nya. Nyau semerap munyi dan mulong enggau babas ba madang mulong nya di tebas Apai Sali. Pantap iya ke kiba perawai iya lima, lalu di pantap iya ke kanan di perawai iya lapan. Pantap iya ke mua di perawai iya tiga ga dan mulong ke nyengkar ba mua laban ke ka milih pun mulong ke di peda iya manah serta be perisi agi ambi ke bulih agi sago.

Apai Sali lalu bejako, “ Lagi Duat, aku nebang, ngelumpong serta melah batang mulong ke tua, lalu nuan lagi ngangkut serta nugong ke iya. Ambi ke tua jampat bulih serta jampat mega marut mulong tu lagi,” pia ko iya ngajar Sali ambi ke seduai jampat serta maioh ulih leboh ke ngereja pengawa.

Nyau ke puas seduai ke ngerembang madang mulong nya dia nya meh Apai Sali baru tetemu ke bagi pun mulong ke patut di tebang seduai iya Sali. Seduai pan lalu beguai guai berengkah nebang serta meringa mulong nya. Udah meh batang mulong nya tembu di peringa, dia Sali seduai apai iya lalu ngelumpong mulong nya serta melah iya dua. Udah meh batang mulong nya tembu di belah, dia seduai lalu berengkah ga marut mulong nya. Nama agi deh munyi ko ensera, nyau baka munggu sigi pa pemaioh tugong mulong nya ti udah di parut seduai iya sepagi pagi nya tadi.

Tudah Sali pan nyau gisai gisai nat ke diri gatal laban balut linut getah mulong nya tadi serta di tutu kerengit. Apai Sali anang nyebut nama udah tembu lumpong mulong nya di parut seduai iya, iya pan lalu temepur ga muai diri ke ai laban nyelam kediri baka luak lumbi muai gatal balut linut getah mulong. Nya ga gaya pemaioh kerengit ke nutu seduai ke benong ngereja mulong nya, ke semampai rengong rengong belama betutu ke pending serta mata. Nama enda terjun ke ai lalu betampung batang ga insap ruku apong nya di tungkun Apai Sali leboh ke ngimbai tugong mulong ngicha ke kerengit ti nutu iya nya tau kurang.

Nyau kelama seduai ke ngereja pengawa meringa mulong baka nya nengali besehari hari ngulih ke sago hari pan nyau majak lemai selemai. Sago ke ulih seduai pan bisi ga kira ke sepuluh guni tanchang. Nama gaga bendar meh ati Apai Sali meda seduai iya enda lebu nurun ngereja mulong sehari nya. Apai Sali pan lalu mai Sali ngetu ngereja mulong nya enggai ke seduai lagi nyau pulai ngelaban malam serta nangi ke maioh kayu nyengkar sungai leboh seduai ke pulai merau.

Seduai pan lalu nyimpan guni mulong nya manah manah ba ruang perau enggai ke perau seduai lagi karam ngapa enti sema iya enda manah tusun. Leboh seduai nyau ka mupok dia Apai Sali lalu bejako enggau Sali baru.

“Nuan ga ngemudi perau ke tua pulai tu Duat. Laban aku tu udah chukup lelak ngereja mulong, lalu lagi meh aku jaga luan ke tua enggai ke perau tua tak karam ngapa ngelangar kayu ke melintang sungai,” pia ko Apai Sali.

“Au meh apai, ukai nya pedis deh aku nguit ke kemudi laban tua ukai nya tentu tak bisi bekayuh pulai tu lagi. Ai pan nyau mupok surut ga diatu,” pia ko Sali nyaut apai iya.

Apai Sali sekumbang seduai ke pulai nya tadi endang tak degi degi bediri ba luan perau laban ke nyaga luan enggai ke perau seduai iya ngelangar batang ba rantu jalai nya. Lalu tudah Sali pan baka nya ga dugau dugau dudok ngemudi perau ke seduai iya. Iya meh leboh seduai ke merau ngundur ke ai nya nyau mansa umai sida dia deh enda mukai mukai Apai Sali lalu ngasoh Sali ngetu bekayuh.

“Ngetu Duat ! Ngetu dulu tua. Apu jampat bendar padi kitai seberai nyin mansau ,” pia ko iya madah ke Sali meda tunga ngadap ke umai sida iya seberai nyin nyau kuning.

“Ukai nya padi ba umai kitai Apai, enti enda salah peda aku,” pia ko Sali nyaut apai iya.

“Enda Duat, endang tak padi nyengenda raya nya peda aku. Tuai aku tu udah enda patut enda ngelala padi enggau ukai,” pia ko Apai Sali ga madah baru.

“Uji bai kitu duku nuan nya ambi ke aku nyamai nangkal timbau perau tua tu. Ambi ke tua muai guni sago tu ke ai betanda ke abi tangkal ba perau tu, lalu tua lagi mupok ngetau padi kitai nyin,” pia deh ko Apai Sali madah ke Sali.

Nama agi deh lalu beguai ga Sali nyurung ke duku ngagai apai iya. Apai Sali pan lalu beguai nangkal timbau perau seduai nya ambi ke nemu alai diri muai guni sago nya lagi. Seduai pan lalu muai semua guni sago ke udah ulih seduai sehari nya laban enggai ke perau seduai nya lagi tau sarat enti seduai nyau ka mai padi ke ulih seduai iya ngetua nya lagi pulai.

Udah meh semua guni sago nya di buai nitih ke abi tangkal ba timbau perau nya seduai pan lalu mupok ga bekayuh ke seberai nuju umai sida ke alai padi ke ko Apai Sali nya tadi. Datai meh seduai iya ba madang ke di kumbai padi nya Sali seduai apai iya lalu enda chamang chamang majak kediri ngetau laban ke enggai kediri enda bulih padi di bai pulai lemai nya. Udah meh ruang perau seduai nya penuh laban padi ke di ketau, seduai iya pan lalu mulai kediri ke rumah.

Datai di rumah Apai Sali lalu beguai nusoi utai ulih diri ngagai bini iya Enchelegit.
“Apo Indai Duat. Tak naka iya pemansau padi kitai di umai din diatu.” pia ko Apai Sali.

“Nadai nya patut ngenyampat nya lalu mansau deh Apai Duat. Tak benong murai padi ba umai kitai diatu,” pia ko Enchelegit nyaut Apai Sali.

“Enda Indai Duat, udah mansau padi ba umai kitai, tadi kami duai Duat mansa lalu ngerampas ngetau ba umai kitai. Nyau penuh ruang perau laban padi ke ulih kami duai pa pemalat iya mansau,” pia ko Apai Sali ga nimbal jako Enchelegit.

“Kati ko aku enda nemu padi kitai benong murai deh Apai Duat, tak baru kemari aku ngabas umai kitai. Kati ko aku enda nemu serta meda gaya umai kitai diatu,” pia ko saut Enchelegit baru.

“Enti nuan tak enda arap ke jako aku Indai Duat, uji peda nuan ba ruang perau kitai ba pendai din. Semua guni sago ke ulih kami duai Sali tadi udah di buai aku ke ai magang enggai ke nadai alai kami duai engkah padi ke di ketau kami duai Sali,” pia ko Apai Sali ngemendar ke berita diri.

Sida tiga menyanak lalu betangkan tangkan bejalai niti jalai pendai sida ngagai alai perau sida ke di tanchang. Datai ba perau ke di tanchang ba pendai dia Indai Sali lalu manjong serta bejako.
“Apo Apai Duat ! Tu ke di kumbai nuan tadi padi ke di ketau nuan ba umai kitai, ke di kumbai nuan udah mansau,” pia ko Enchelegit ketawa rakah rakah serta bepichit perut geli hati.

“Nya meh padi ke di ketau kami duai Sali. Nama main nuan tak ketawa ke utai ulih kami duai deh,” pia ko Apai Sali ringat ke Enchelegit ke ngemendar nya ketawa.

“Kati ko aku enda ketawa deh. Nya ga ukai padi ke di ketau seduai. Nya ga rumput ke di kumbai seduai padi tadi. Nya meh ila semua anak kitai Iban lalu ngumbai rumput ke di kumbai nuan tu padi iya nya “Rumput Emnparak Padi Apai Sali”. Bah dini deh alai seduai tadi muai sago ke udah di simpan seduai ba guni nya deh,” pia ko Enchelegit.

“Buai aku ba abi tangkal ke bisi baru udah di pantap aku ba timbau perau nya,” pia ko Apai Sali nyaut serta jari iya nunjok ke timbau perau ti di pantap iya nya tadi.

Nama bendar agi ga Indai Sali ketawa, nyau tebatuk batuk, tegari kemi serta nudok kediri ba tanah pa pemendar iya ketawa laban geli hati meda pengawa Apai Sali seduai Sali sehari nya tadi.

“Ba nuan tu Apai Sali, tambab lap, tuyu agu, dini nya ka bisi temu agi ti nuan muai sago nya ke ai betanda ke abi tangkal ba timbau perau. Ukai perau seduai nya tak enda mindah kin kitu udah sago nya ke di buai seduai tadi.” pia ko Indai Sali ketawa baru.

Apai Sali pan malu bendar ke pemeli diri lalu beguai guai nyelam ba pendai sida lalu mulai kediri ke rumah, serta nindok kediri bebungkur apus.



9. APAI SALI BULIH RUSA
Udah nyau kemas pengawa umai dia sida Apai Sali menyanak pan nyau lepa ngereja pengawa bumai betaun baka orang bukai lalu nadai tentu pengawa agi meruan di kerja. Orang bukai ke diau ba rumah panjai pan maioh ngelimpang kediri ngereja pengawa nangkal nyelutong serta ngasu beburu, tauka masai nubai begiga ke jelu ke pemakai sida.

Sida ke indu pan baka nya ga nyau nurun ba sebelah tanah begiga ke senggang enggau rotan kena begaga ke tikai enggau raga, enggau rengka bukai ke tau di anyam sida. Bala pungka lelaki nyau baka retok di dinga ba sebelah jalai pendai ngamboh duku ba langkau peputan. Nama agi deh tak nyau nadai diau semua sida semenua ba Pangau Libau dia laban maioh macham pengawa di kerja nganti maia sida ke ka nebas bumai beteaun berengkah baru.

Apai Sali pan nyau regau meda orang tak nyau nurun niki ke ngereja bermacham macham pengawa kena ngidup kediri. Hari siti dia iya lalu bejako enggau bini iya Enchelegit.

“Akai Indai Duat ! Naka naka meh kitai semenua diatu nyau enda ngetu gawa udah ke bekau ngetau tu tadi. Ti baka tu aku pan ka meh turun ngiga utai ba sebelah babas ke tau ke guna kitai menyanak ngambi ke kitai tau sebaka pendiau enggau orang bukai ila.” pia ko Apai Sali.

“Nya meh penemu ke manah Apai Duat, ti nuan ka nurun begiga ke kitai. Tang aku tu enda ulih enggau nuan laban bisi pengawa bukai ke ka di kerja ba rumah kitai ditu. Nama enda seduai Sali nya aja ga turun ke kitai.” pia ko Indai Sali nyaut iya.
“Au meh enti munyi nya kami duai aja ga begiga ke kitai. Tak sebarang utai ke temu lagi meh di bai kami duai pulai asal ga tau di guna kitai menyanak.” pia ko Apai Sali ga nimbal Enchelegit.
Nama agi deh Apai Sali seduai Sali lalu beguai guai nurun ke pendai laban ti ka ngundur ke perau sida laban ai ti nyau dakah pagi nya. Ema ke di bai seduai iya pan numbas iya ga pemesai di bai seduai laban ti ka bebendar ngiga lauk di babas ke pemakai sida menyanak. Seduai lalu nyan sumpit siti siko serta bebai ka ginti laban ke nadai tentu meruan batang pejalai ke ka ngiga lauk.
Datai seduai iya ba babas din nama agi deh nadai utai ngerindu rindu nya ati laban tak nadai lebu seduai ke nurun pagi nya. Seduai ke nginti pan bulih bendar ga ikan. Asal udah di ulur ke seduai peda lalu ngentun ga ikan makai umpan ke di tan ke seduai ba mata ginti. Apai Sali lalu ngasoh Sali menyadi ke api ambi ke bisi alai seduai nyalai serta nunu ikan nya lagi.
“Penyadi ke manah api nya lagi Duat ambi ke bisi bara, ambi ke nyamai alai tua nunu serta nyalai ikan ke ulih tua tu lagi. Nya baru bisi di bai tua pulai lalu ke di taruh kitai ila.” pia ko Apai Sali.
Sali pan lalu beguai guai menyadi ke api serta begaga ke empara ambi ke bisi alai seduai iya nyalai ikan. Ikan pan nyau bebesai ulih seduai pagi nya. Tak nyau meretih api laban gemu ikan ke ulih seduai iya. Nama agi deh nyau beling mulut tudah Sali laban gemu ikan pa pemendar iya ke ngulam ikan ke di tunu serta di salai seduai apai iya pagi nya.

Iya meh udah chukup maioh ikan udah ulih seduai, dia Apai Sali lalu ngasoh Sali tinggal kediri dia ngibun salai ikan enggai ke angus. Laban iya agi ka bejalai begiga ke lauk bukai ambi ke maioh agi di bai seduai iya pulai.

“Nuan anang mindah jauh Duat. Ditu meh nuan tinggal enda lama, laban aku ka nguji bejalai ngagai pun kara ari ulu nya nyangka bisi burung dia lagi ambi ke bisi di bai tua pulai.” pia ko iya ngajar Sali.

“Au meh apai. Ditu meh aku nganti nuan. Nadai nya utai di kirau ke nuan deh, nemu aku lagi”, pia ko Sali ga nimbal apai iya nya tadi.

Apai Sali lalu mupok ga baru ninggal ke Sali ke ngibun salai ikan nya tadi laban ke enggai enda bulih burung ke di bai pulai. Datai iya ba pun kara nya peda iya nyau richah munyi burung nya bepakai ke buah kara. Iya pan lalu belaboh nyumpit burung ke bisi ayan di peda iya nya ari baroh. Nama agi nyau baka redup munyi burung ke kena sumpit iya nya labuh. Iya meh nyau ke penyuah ke nyumpit nya dia iya nyau enda berasai nemu laja iya pan nyau abis di kena. Burung ke udah ulih iya pan numbas iya ga pemaioh. Nyau bisi setengah ema ke di bai iya nya penuh laban burung.

Tudah Apai Sali pan nyau nadai runding agi lalu ka mulai kediri laban ke enggai nyadi agi nyumpit burung laban laja ke udah abis magang di kena iya. Datai meh iya ba alai Sali ke ngibun salai ikan ke ulih seduai, dia iya lalu ngerak Sali ke benung tindok nyau bekuroh. Pa pemendar Sali ke tindok laban ke kelalu kenyang ngulam ikan ke ulih seduai apai iya.

Nama agi deh pengaga ati Sali meda pemaioh bansa burung ke ulih apai iya nyumpit. Kayam iya siko leka ke ga, lalu ambi iya ga siko laban ke maioh ulih apai iya. Tak rindang diri Sali bayam burung ke ulih apai iya nya taja pan semua burung nya udah mati. Apai iya pan enda ga iboh ke Sali ke bayam burung nya laban ke ka mela burung nya enggai ke bout di bai seduai iya pulai.

“Nuan umbas bayam semua burung tu Duat, laban aku ka mela iya enggai ke nyau abis bout di temu indai nuan lagi. Abis tua di anu iya, ukai nuan enda nemu pemanggah indai nuan nya,” pia ko Apai Sali ngerara Sali ke bayam burung nya.

Nama agi deh nyau baka orang ke muar kesa gaya penyampat jari Apai Sali nyabut bulu burung nya laban beguai enggai ke hari majak lemai enggai ke seduai iya tak pulai ngelaban petang.. Iya meh tembu bulu burung nya di babut iya, dia iya lalu nunu burung nya sampai ke penumbas iya pemansau ambi ke datai di rumah lagi tak semina makai iya aja. Udah meh semua utai ti di kerja Apai Sali tu tembu dia iya lalu ngasoh Sali ngemas semua utai ambi ke seduai iya mulai kediri.

Sali seduai apai iya lalu mulai kediri betangkan tangkan niti jalai nuju alai seduai iya ke nanchang ke perau nya tadi. Iya meh nyau kira ke di peda perau ke di tanchang seduai dia Apai Sali lalu ngetu serta enda ngasoh Sali ingar agi.

“Apo Duat nya baru iya ! Peda nuan lauk tak udah nganti tua ba ruang perau nya,” pia ko Apai Sali madah ngagai Sali.
“Nama utai ko nuan nya deh apai ? Lauk apa ke udah nganti tua ba ruang perau nyin,” pia ko saut Sali ga.

“Tak naka iya lauk nya Duat. RUSA ! RUSA ! Anang ingar nuan bejako, lauk ke udah ulih tua tu tinggal ke ditu dulu,” pia ko Apai Sali.

“Kati enda lenyau lauk tua tu lagi di empa jelu bukai ti di tinggal ke tua pia aja apai,” pia ga ko Sali.
“Eh enti lenyau kapa enda deh, rusa nya deh lebih agi besai serta maioh agi isi di empa kitai ila. Datai di pendai kitai din lagi baru kitai munoh iya, laban rusa nya diatu benong tindok ba ruang perau tua,” pia ko Apai Sali.

Seduai iya pan lalu begadai gadai mansang ngagai perau ke di tanchang seduai nya. Udah meh tali perau nya di buka dia seduai iya lalu naka iya begadai gadai ngayuh ke perau nya mulai kediri. Semanjai jalai Sali seduai apai iya endang enda bejako laban enggai ke rusa nya lagi tedani lalu rari.

Iya meh leboh seduai iya nyau mansa pendai orang Gelong Batu Nakong, iya nya menua sida Kumang dia orang lalu nyapa seduai ke mansa meda utai ti di bai seduai iya ba seberai nyin tak nyelai. Laban Apai Sali sigi enggai merau ngembing tebing seberai pendai orang Gelong laban enggai ke orang dia lagi ka enggau seduai iya Sali beempu ke rusa nya serta mega enggai ke rusa nya tedani lalu rari.

“Oo Apai Sali ! Nama utai di bai nuan ba luan perau dia ?,” pia ko orang Gelong nyapa iya ari pendai sida seberai nyin meda iya mansa.

Apai Sali lalu nyaut tang enda ingar laban enggai ke rusa nya tedani. “Rusa !, Rusa !,”

Ninga saut iya tak enda di dinga dia orang ke ba pendai nya lalu nyapa iya baru.

“Nama utai di bai nuan nya Apai Sali ?,” pia ko sida ga nanya iya baru

“Rusa !, Rusa !,” pia ko iya ga nimbal tang enda tentu ingar semina tak pama mimit didinga sida ke mandi ari seberai tang tak enda tentu nyemetak bendar.

Ninga ga sida ke mandi nya iya nyebut rusa tang enda nyangka rusa nya tak tindok dalam ruang perau ke di kayuh ke seduai iya Sali nya tadi. Sida pan lalu nanya iya baru ga laban bedau puas ati ninga saut iya ke enda tentu nyemetak di dinga.

“Nama utai di bai nuan nya Apai Sali ? ,” pia ko sida iya ga ingar agi ngangau ke iya ari seberai nyin.

Nama agi deh tak ringat Apai Sali ninga sida iya tak itok serta rauh rauh ngangau ke iya ari seberai nyin betanya ke nama utai ke di bai iya ba ruang perau nya, dia iya lalu nyaut serta merak ke nyawa iya ingar agi.

“RUSA ! RUSA ! RUSA !” pia ko Apai Sali merak ke nyawa nyaut sida iya nya.

Nama agi deh tak tekenyit meh rusa ke tindok ba ruang perau seduai iya nya tadi, lalu engkechit rari ari perau nya ke ai. Naka iya pemalat meh belinggang perau lalu nyentok ke perau ke alai Sali seduai apai iya nya tadi lalu karam. Seduai iya pan nyau baka nama ga enchapak ngidup kediri belatong ba perau ke udah karam nya tadi.

Kepuas ke baka nya seduai pan lalu ulih ga mai perau nya ke tebing lalu nungkup ke perau nya baru ambi ke nadai agi ai. Seduai iya pan lalu naka iya pemedis ati ngagai orang Gelong ke mandi ti nyapa seduai ke ngundan rusa nya tadi. Iya meh seduai iya ka nikal baru ka ngambi salai ikan enggau burung ke di tinggal ke seduai ba alai seduai ke nanchang ke perau pagi nya tadi enggai ga nyadi laban hari udah mupok petang serta nyau tumboh nyang. Tak pulai lebu meh Sali seduai apai iya lemai nya laban ti kelalu amu kediri ti ka mai rusa nya pulai idup idup ke rumah.



10. APAI SALI NYELAM BATU PERUNSUT
Apai Sali ke benama Sebeginda Bujang enggau bini iya Enchelegit Tisi Langit, Enchelegi Tisi Hari endang ngidup kediri baka orang maioh di menua Panggau Libau Lendat Di Biau Takang Isang. Iya nya seduai iya endang ngidup kediri ninting tahun bumai betupi, mansai numbai. Amat meh seduai iya semina bisi anak siko iya nya Sali Pengudi Hari, Bujang Semampai Lelang.

Nyadi tahun nya sida tiga menyanak bulih bendar padi lalu nyau tujuh igi kulit kayu semua meruap magang. Langkau umai sida tiga nyau singit pa pemaioh padi ulih sida tahun nya. Nyau ulih Apai Sali nungkat enggai ke langkau sida runtoh. Bedau kala sida tiga ngemulih nya padi ti dibanding ke enggau tahun ke udah udah. Ukai naka nya aja utai bukai ke ditanam sida ba umai baka buah rampu, jagong enggau ubi pan semua galak magang. Nadai utai ngerindu nya ati sida menyanak meda utai tumboh ba umai sida tak nyadi magang.

Iya meh naka pemendar sida menua Panggau Libau dia bedurok enggau sida Apai Sali turun ngetau padi. Enda berasai alai nyau penuh sintong pa pemudah sida ke ngetau. Jengkau ke kiba raup lima, jengkau ke kanan raup lapan pa pemaioh tangkai padi ke ngimbai sida ke ngetau. Nyau lepi kenu ko gamal tudah Sali ke ngangkut lanji ke udah penuh laban padi ke udah di ketau nya nagai lankau umai sida.

Kira seminggu sida semenua dia beturut turut hari ngetau umai nya alai umai pan nyau pupus ketau sida ari kaki umai nyentuk ke tinting ke beantara enggau umai sida Apai Seumang Umang. Nadai ngenang utai bukai sida semenua nama lemai hari leboh ke mandi ba pendai, endang tak berandau ngenang sida Apai Sali ke bulih bendar padi.
Udah meh tembu ngetau Apai Sali lalu nesau sida semenua baru nimpoh mai ngindik padi nya laban enggai nyadi lama natam padi nya ba langkau umai enggai ke di empa chit.

“Nyadi kitai ke ngetau pan udah ga tembu, lalu aku pan nangkan kitai maioh ke sama bisi ditu bebai ngindik padi kami tu kira ke tiga temuku ari sehari tu,” pia ko Apai Sali madah ke lepa tiga hari lalu hari keempat nya sida semenua lalu nyaup iya ngindik padi ga agi.
“Nadai nya utai di kirau ke nuan deh aya, ila meh kitai semenua nyaup nuan ngindik padi nya sampai ke tembu,” pia ko Keling nimbal aya iya nya.
“Nya meh utai ke ka didinga aku,” pia ko Apai Sali rakah rakah ketawa gaga ati.

Iya meh nyau udah genap ke tiga hari lepa, lalu ba hari keempat semua sida semenua lalu datai baru ngagai langkau umai Apai Sali nyaup sida menyanak ngindik padi ke tujuh kulit kayu nya. Nama agi deh laban orang Panggau Libau endang munyi ko sema ba ensera, sigi beberita landik, kering serta jampat ngereja semua utai.

Naka ka pengerindu meda pemaioh sida iya ngindik padi sepagi nya. Apai Sali nyau begaru pala meda jamah sida semenua meda penyampat sida. Semua tikai idas ke di kemisi ke Apai Sali endang nadai digalau alai sida ngindik. Lalu baka nya ga pelangka ke alai sida ngusak padi ke udah di indik nyau tak semampai tayun tayun baka empeliau ke ba puchok kayu. Chapan sida ke niup padi pan nyau ke atas ke baroh, muput padi ke lalu di peribut ke sida nya tadi. Nyadi semua padi ke udah beresi di peribut ke sida, iya nya ka tinggal lima kulit kayu agi.

Peda nyau ngalih hari mimit, tak nyau kemas semua pengawa sida semenua nya ke mantu sida Apai Sali menyanak ngintu padi. Udah meh tembu pengawa nya dia Keling lalu ngerah sida serumah.
“Nya kitai sama meda pengawa kitai ke mantu Apai Sali sehari tu udah ga tembu. Lalu hari pan agi ga bisi alai kitai nulong iya ngangkut padi nya ke rumah,” pia ko Keling.

“Nadai nya salah deh Unggal, mesa ni ga kitai ke ngemaioh tu ngerinan semua padi ke lima kulit kayu nya baka semut,” pia ko Sempurai nimbal laban iya ke endang tak begah begah nama bejako enggau orang. Tang iya ke bejako nya endang ngipak ke jako iya mega laban iya empu ke endang kering ngereja semua utai.

“Nya ke manah Igat, ti semua pengawa ba umai aku tu lalu ulih di tembu ke kitai sehari tu,” ko Apai Sali ke nyau rising rising baka mua kera ke gaga kediri ti di beri kitai buah pisang. Nadai utai pengaga ngaga nya Apai Sali seduai bini iya Enchelegit ninga jako Keling seduai Sempurai ke bebai ngangkut padi nya ambi ke lalu tembu datai ba rumah sida iya.

Nama agi deh tak nyau beribut kenu ko ensera gaya babas ke bekau sida menua Panggau Libau nya ngangkut padi sida Apai Sali ke rumah. Nyau lendat jalai sida ke berangkut nya tadi enda nyalah nyalah baka bekau jalai ke udah di titi orang ngabang maia Gawai Antu. Nadai mesa sida iya ngangkut padi ke ka lima kulit kayu nya tadi.

Iya meh kira ke penumbas iya hari alai semua padi ke ba langkau umai sida Apai Sali pan kemas ga diangkut sida semenua. Nyau enda berasai alai hari sehari nya apus datai ke lemai laban sida ke gawa laban ke naka iya pengerindu meda utai ulih Apai Sali enggau sida sebilik. Bedau kala sida semenua meda padi ngemaioh nya ulih orang bumai betuboh tiga baka sida Apai Sali tahun nya.

Udah meh sida semenua nyau pulai magang bekau ke gawa nya dia Apai Sali lalu mai Sali seduai indai iya mandi ambi ke tumu bebela lemai nya laban ke udu lelak di bai Keling seduai Sempurai ngeruntu ngereja padi iya.

“Oh duat padah ke indai nuan, mandi kitai tiga. Ambi ke tumu ga makai lemai tu lagi,” pia ko Apai Sali.
“Dulu nuan apai, tak agi belala ka bemain enggau buntak ke ulih ba umai tadi aku tu,” pia ko Sali nyaut apai iya.
“Enti nuan bedau ka, indai nuan ga padah ke. Dini ka nyadi enda mandi utai ngemiang tu tubuh bekau belaban enggau padi sehari tu,” ko Apai Sali ga ngasoh Sali madah ke indai iya.

Sali pan lalu belanda landa madah ke indai iya ke benong ngesai ke lanji sida ba tengah laman serta begiling ke tikai idas ke bekau sida iya gawa sehari nya tadi.

“Oh indai, nyin apai ka mai nuan mandi. Aku tu bedau ka laban agi ka bemain enggau buntak rusa tu,” ko Salai ngangau ke indai iya.

Indai Sali pan lalu badu ngemas semua utai lalu mansang ke pendai sida nitih ke Apai Sali ke endang udah mupok dulu ari iya. Datai iya di pendai, peda iya tudah Apai Sali naka pemendar ngunsut tubuh diri ngena kulit kerupak pau muai miang ke malut iya sehari nya.

“Nama main ngemalat nya nuan berunsut deh Apai Duat,” ko Indai Sali nyapa Apai Sali.
“Nya meh Indai Duat, bisi utai tusah bendar ga bisi di kemas. Enti nadai utai lagi lalu ka di kemeli serta di ketawa ke orang ga kitai,” ko iya nimbal mai ati ke gaga laban jarang bendar seduai iya Indai Sali begulai mandi laban ke sama maioh pengawa di kerja besari sari.

Nama mandi meh seduai iya nengali, berandau kediri ngenang pendiau sida menyanak ke merinsa ngidup kediri ngelama tu ke semampai nyadi ke sema sida semenua. Ni ke di kedua ga baka iya ke semampai di keduan Akan iya Apai Seumang Umang. Sekali nyau kepuas seduai ke terunda runda berandau dia, dia deh batu perunsut Indai Sali lalu laboh ke ai.

Nama agi deh lalu uji di selam Indai Sali ga batu perunsut nya tang lalu enda ga ditemu iya laban ai ke keroh bekau sida semenua ke mandi ari ulu rumah sida nya. Apai Sali pan lalu irau meda tudah Indai Sali nyau baka luak lumbi nyelam belama lama nadai tentu nimbal iya ke bejako nya tadi, iya pan lalu nanya Indai Sali.

“Nama utai ke di selam nuan ngemendar nya Indai Duat,” pia ko iya.
“Eh nyelam pukak aku laboh tadi aku Apai Duat,” ko Indai Sali nyaut iya.

Ninga nya tak pukak Indai Sali ke laboh ke dalam ai, nama agi deh lalu nadai kakang kakang agi ati tudah Apai Sali lalu temepur terjun ke dalam ai nuju alai Indai Sali ke semampai nyelam belama lama nya tadi. Nama agi deh nyau tepelut mata Apai Sali baka mata temakol serta merah baka mata burong pilin pa pemedis mata iya bai menchelak dalam ai laban ngarap ke diri bisi tetemu ke pukak Indai Sali ke di padah ke laboh nya tadi.

Indai Sali ke beduan lalu ngasoh Apai Sali nyelam batu perunsut iya nya laban tak naka iya penyayau iya ke batu nya ti endang di kena iya ninting hari berunsut nama mandi. Tang iya sigi ka beduan Apai Sali laban lama enda kala betundi enggau iya, tambah ga maia nya ka seduai iya aja ke bisi mandi ba pendai. Nyau ke puas Apai Sali ke chungap chungap lelak bai nyelam nya tadi baru Indai Sali ketawa rakah rakah ba atas jelatong pendai sida nya.

Meda baka nya baru tudah Apai Sali ngetu nyelam lalu lama iya temati kutu meda bini iya tak naka iya pengaga meda iya ke nyau seput seput baka ke udah di gagai antu ko gamal.
"Bisi temu nuan utai ke asoh aku selam nya Apai Duat," pia ko Indai Sali.
"Lalu bedau temu tu ka semina batu perunsut tu bisi temu aku tadi ditu, tang pukak nuan ke laboh nya lalu bedau temu aku" pia ko iya nyaut Indai Sali.
"Uji beri ke aku deh batu perunsut nya Apai Duat," pia ko Enchelegit madah ngagai iya.
"Nah ambi meh enti nuan tak beguna ke iya. Nama utai ngasoh nuan ketawa ngenyadi nyadi nya deh Indai Duat," pia ko Apai Sali nanya.
"Dini aku enda ketawa ke nuan Apai Duat ba nuan tu tambab lap. Kemaia nuan kala ninga pukak tau berserara ari tuboh laban iya endang lekat dia enggau tuboh kitai," ko Enchelegit rakah rakah bendar agi ketawa enda olih tat ke agi.
"Iya nama utai ke di selam nuan ngemendar nya tadi ga deh ti nya ukai pukak," ko Apai Sali ga itok nanya laban baru nemu diri diayah ke Indai Sali.
"Aku tadi nyelam batu perunsut aku ke laboh deh Apai Duat, tang endang sigi ka ngayah ke nuan meda nuan tak lantang bendar ati peda aku lemai tu" ko Indai Sali.

Nama agi deh lalu beguai guai Apai Sali ngesai kediri pansut ari ai lalu mulai kediri mai ati ke ringat kediri empu ke udah dikeduan Enchelegit nya tadi. Datai di rumah Apai Sali lalu ngali kediri laban ke nyau lepi serta lelak bai gawa sehari nya tadi.




11. APAI SALI NGEMBUAH SIBAU ENGGAU APAI SEUMANG UMANG
Iya meh hari beganti bulan, lalu bulan beganti tahun Apai Sali udah enda betemu enggau Apai Seumang Umang dia nyau berasai lelenggau ka betemu enggau akan iya nya taja pan seduai iya selalu bisi penyalah enggau pangan diri ketegal ti ngayah ke pangan tegal uti enggau pengingin ati ti enda lurus enggau pangan diri.

Iya meh nyau kepuas Apai Sali ti dunga dunga duduk ba pala tangga berunding Kediri bejako nengali irau ati serta nangi, baka ni ko gamal tudah Apai Seumang Umang nya mulai kediri udah bekau ke di tanjah iya enggau ai angat ba lubang kayu benong ke ngelulu kediri nyadi burong tiong suba. Apai Sali pan nyau berasai sinu ati ke tudah Apai Seumang Umang enggai ke iya tak balat pedis serta enda menuku gamal tauka bakal bekau nya suba.

Dia Apai Sali lalu madah ke ati diri ngagai Enchelegit.
“Oh Indai Duat ! Tak enda nemu main ati aku sehari tu tak enda lantang ngagai Apai Seumang Umang bekau iya ke udah di tanjah aku ngena ai angat suba ba lubang kayu. Kati enda kini gamal iya nya diatu, parai tudah tuai tak menawa serta enda tau gawa nupi sida menyanak. Kasih ga aku ke iya, nya alai aku berunding ka ngabas iya pagila,” pia ko Apai Sali madah ngagai bini iya.
“Nadai nya nyalah deh nuan ngabas iya lalu minta ampun madah kediri saru udah ngemedis iya sehari nya menya,” pia ko Indai Sali nyaut.

Nyadi pagi hari siti dia Apai Sali lalu nurun ka nemuai ngagai Apai Seumang Umang. Bejalai kenu ko iya numbas iya pengelantang ga laban ti nyau bepantap ke anak kayu ti nyau repa meraka jalai sida iya nuju ngagai rumah sida Apai Seumang Umang. Kepuas iya ke nengah jalai nya dia iya lalu tepeda ke pun sibau sekayu nyau chirak chirak mansau ba tisi umai sida Keling, ba tebing ai Panggau Libau Lendat Dibiau Takang Isang seberai nyin. Tang ka iya ke seberai ngulih ke bauh sibau nya enggai ga nyadi laban iya ke nadai perau di kena nyemberai kia.

Iya meh leboh Apai Sali nyau datai ba kaki tangga sida Apai Seumang Umang, dia iya tak naka iya penakut nakut. Nyau ka tegari kemi ko asai ati iya din laban ti nangi kediri enggai ke di jamah Apai Seumang Umang. Ka ati iya nikal mulai kediri enda nyadi niki rumah Apai Seumang Umang, tang sepi iya tak lembut ga ko asai pala patung iya nyingkang pulai. Numbas iya pengelama ga iya bediri tegi tegi dia ngarap ke sida Apai Seumang Umang sebilik bisi ninga iya datai, lalu bisi ngelalu ke iya.

Apai Sali pan nyau nadai penemu bukai alai ke lalu ngangau ari tanah.
“Ooh Akan ! Nyadi rumah kita tu ? ko iya sambil jari iya endang udah besedia megai batang sumpit ka di kena iya betembung ngelaban Apai Seumang Umang enti Apai Seumang Umang nya lagi ka ngelaban iya.

Dinga Apai Sali tak nyau rejat rejat munyi kaki orang belanda nuju pala tangga.
“Apo nuan nya tadi Akan ? Lama amat ga nuan udah enda ngundang aku tu. Lalu meh niki Akan, “ pia ko Apai Seumang Umang empu ngelalu ke Apai Sali.

Nama agi deh tak tampak baka bulan purnama mua tudah Apai Sali meda Apai Seumang Umang tak mimit pan nadai meh mai mua ringat meda iya datai tang tak mai mua gaga serta rindu ke iya baka kelia. Ko ati Apai Sali tadi endang tak bejamah amat berekak enggau Apai Seumang Umang laban iya ke udah ngemakal ke Apai Seumang Umang. Tak nyau balat agi sinu iya meda pemanah Apai Seumang Umang ke nyambut penatai iya nya tadi ke enda baka ke diperagam ati iya ngelama tu.

Niki meh kenu tudah Apai Sali lalu nuduk kediri enda jauh ari mua pintu.
“Lapa nuan tak duduk dia deh Akan ? Tu tama kitu ke sama duduk ba tikai tu tua berandau.” Ko Apai Seumang Umang.
“Lagi meh akan. Agi ngulih ke puput angin aku ditu.” ko iya nimbal laban dia kelia sebedau seduai iya besilih rumah endang sigi semampai alai iya nuduk kediri ti iya nadai pengawa.

Nyau ke puas seduai iya berandau sepagi pagi nya dia baru tudah Apai Sali teingat ke pun sibau sekayu ke bebuah lebat ba tebing Sungai Panggau Libau.
“Kati nuan akan bisi perau akan,” ko Apai Sali nanya.
“Kapa nuan perau deh akan, meda nuan tak udah datai ditu. Nadai nya utai di perau ka nuan deh enti pulai lagi ,” ko Apai Seumang Umnang.
“Enda Akan, ka di kena aku nyemberai Sungai Panggau Libau, ka ngulih ke buah sibau ari muak ke ulu seberai pendai kita dia.,” ko Apai Sali madah ngagai iya.
“Amat nya akan, lagi meh aku enggau nuan ngabas buah nya.” ko Apai Seumang Umang.

Nama agi deh lalu bekemas seduai iya mai lanji siti siko ka di kena mai buah sibau ke ko Apai Sali nya tadi. Lalu mupok seduai iya begadai gadai niti jalai pendai nuju perau ke di tanchang dia. Seduai iya pan lalu mupok bekayuh ngulu ke ai nya laban nangi enggai ke hari majak lemai.

Iya meh nyau semeda pun sibau nya ari seduai ke benong bekayuh dia Apai Sali lalu bejako.
“Nyin iya akan nyin !” ko iya gagit madah ngagai Apai Seumang Umang.
“Ukai nya akan ! Tak nyengenda raya daun getah narok nya ke chirak chirak ko nuan,” ko Apai Seumang Umang ngelaong ka Apai Sali laban iya lalu bisi ati baru ka ngelakar Apai Sali laban ka ngembuah sibau nya nengali.
“Saru nuan nya akan, iya ke di ke ingat ke aku, muak ke ili pendai kami nya baru bisi pun sibau, selalu nya alai kami nyempulut burong maia lepa nadai pengawa.” Ko Apai Seumang Umang ngaga cherita ngemula ke Apai Sali.
“Salah meh penungga ko aku nya tadi akan,” ko Apai Sali ga nimbal.
“Kati enda salah, lagi meh nuan merau nengali ke ili kin. Laban aku enggai nyadi lama laban ka ngangkut padi ari uymai lagi,” ko Apai Seumang Umang ngelimpang kediri ambi ke Apai Sali merau ke ili lalu enda bulih buah sibau.

Nikal meh seduai iya kili baru. Lalu leboh ke mansa pendai orang Panggau Libau dia Apai Seumang Umang lalu nyangkai kediri enda enggau Apai Sali ngembuah agi. Iya meh nyau nadai di peda Apai Seumang Umang agi tudah Apai Sali ke merau ke ili nuju pun sibau ke ko iya nya tadi, dia iya lalu beguai guai naban ke perau sida serumah ke bisi di tanchang ba pendai sida. mansang ke ulu ka ngembuah sibau nya nengali.

Nama agi deh nadai utai pengaga ngaga nya ati tudah Apai Seumang Umang ngulih ke buah sibau nya. Iya meh nyau abis buah sibau sekayu nya di ulih ke Apai Seumang Umang dia iya pan lalu mulai kediri. Leboh ke mulai kediri ngagai pendai sida dia Apai Seumang Umang tak tekenyit bendar ati meda Apai Sali endang tak rangak rangak benong ngali kediri ba jelatong pendai orang Panggau Libau laban enggai enda madah kediri enda bulih buah lalu madah kediri mulai ke perau Apai Seumang Umang.

Ka ati Apai Seumang Umang nikal ngicha ke Apai Sali pulai dulu enggai ga nyadi. Ka pan enda tak pajak ke iya meh iya ke merau nya nuju pendai sida enda iboh ke Apai Sali. Iya meh sangkai iya ba pendai nya dia iya lalu nanya Apai Sali.

“Bisi udah bulih buah sibau ke ko aku nya nuan Akan,?” ko Apai Seumang Umang.
“Tak nadai meda utai aku akan sepemanjai ai kita tu ke ili kin,” Ko Apai Sali.
“Kada enda udah di tiki orang deh pun sibau nya ,” ko iya ga nyaut Apai Sali.
“Eh nadai nya maioh jako deh Akan, tak buah sibau ke ba perau nuan nya meh beri ke aku. Kasih ke aku tak pulai puang lagi,” ko Apai Sali minta ari Apai Seumang Umang.

Nadai meh Apai Seumang Umang nemu jako agi enggau Apai Sali. Ka enda pan tak meri buah nya ngapa nadai pengiroh iya ngagai tudah Apai Sali laban ketegal iya ti amu ka ngembuah sibau nya nengali makai kediri. Apai Sali pan lalu senyum mulai kediri ngema lanji ke penuh buah sibau laban ke nadai enggau Apai Seumang Umang ngembuah tang bulih naka iya pemaioh.




12. APAI SALI NGINTI BURONG TIONG

Iya meh nyau lepa pengawa udah tembu ngetau sida Apai Sali menyanak pan nyau nadai pengawa di kerja agi ba umai betaun baka orang bukai. Besari sari tudah Apai Sali tu duduk dunga dunga begaga ke sarung duku. Nyua sepengelama ke baka nya, nyau bisi tiga iti ga sarung duku nya udah tembu digaga iya. Nyadi pagi hari siti iya lalu madah ngagai bini iya Enchelegit Tisi Langit, Enchelegi Tisi Hari iya nya Indai Sali.

“Akai rai Indai Duat, lama bender ga aku tu udah enda nemuai ngagai akan aku Apai Seumang Umang udah kami duai ke bai iya besilih rumah hari nya.”
Indai Sali lalu nyaut “Ba nuan ka amat besulu enggau Apai Seumang Umang, enda nemu jera kediri empu. Setiap kali seduai besulu nuan enda tau enda bulih penusah”
“Eh ! Ukai nya lama aku nemuai ngagai iya deh. Aku enggai meh kedua kali dikeduan iya baka nya belama. Aku empu ke tambab mudah ka dikemeli ke iya” pia ko saut Apai Sali.

Nama agi deh lalu jengkau iya duku iya ke dikait ke ba tandok rusa lalu ditangkin ke ba punggung. Lalu japai iya sumpit lalu san iya laban ke ka nemuai ngagai akan iya Apai Seumang Umang. Nadai beleman Apai Sali tu nurun laban enda ngasi ke jako rara bini iya Enchelegit.

Bejalai iya kenu ko ensera ninting serarai umai sida lalu rembus ba sungai ba ulu lebak. Sambil ke bejalai nya Apai Sali endang tak kadah kadah gining gining malik ngagai puchok kayu ngicha kediri bisi meda kenaya burong tauka jelu laban ke lama nadai kala begiga ke lauk.

Nyau kelama iya ke bejalai, bukit di turun bukit di tiki, bejalai meruan niti menasan jalai jani dia dinga iya nyau rami munyi kukok manok Apai Seumang Umang ba rumah ke udah di pesilih ke seduai iya tahun nyin suba. Lalu bejalai keno ko iya begadai gadai niti jalai pendai sida Apai Seumang Umang laban nemu diri sigi udah datai. Datai meh iya ba kaki tangga sida Apai Seumang Umang lalu nyapa nanya ke penyadi rumah Apai Seumang Umang nya alai iya nemuai.

“Oh Akan ! Nyadi rumah nuan sehari tu alai aku nemuai.” pia ko Apai Sali ngangau ari tanah. Udah nya lalu pedea Apai Sali pansut deh anak dara Apai Seumang Umang ngelalu ke iya.
“Lalu meh Aya, nadai rumah kami sehari tu bengat bisi penti bisi pemali di tiki. Lalu meh,” pia ko anak Apai Seumang Umang.

Apai Sali pan lalu niki ke rumah. Iya pan lalu nudok kediri ba tikai ke udah di anchau ke anak Apai Seumang Umang. Anak dara Apai Seumang Umang lalu mupok ke dapur ga nampung pengawa iya ke bebela ka lauk. Kelama ke duduk nadai orang nunga nyau enda berasai Apai Sali nanya anak dara Apai Seumang Umang meda Apai Seumang Umang tak nadai ayan.

“Oh Umang ! Dini penunga apai enggau indai nuan deh tak nadai ayan betunga enggau aku ditu,” pia ko Apai Sali.
“Amat ga Aya, enda ingat madah ngagai nuan aku tadi. Nyau ka datai seduai iya tu pelaba ke aku. Laban tumu pagi tadi seduai iya nurun ngabas ginti ke di tan ke ba tisi kaki umai kami.” pia saut anak Apai Seumang Umang.
“Agi lama alai seduai tu pulai, enti enda pia mulai kediri dulu ga aku. Ila nemuai baru. Lelenggau bendar ke Akan aku nya.” pia ko Apai Sali.
“Duduk dulu meh Aya. Tu aku nyau udah mela lauk lalu nyangkong nuan merarau lagi. Nadai patut seduai tu tak bengat lama deh ti semina tak naka ngabas ginti.” pia ko anak Apai Seumang Umang nan ke tudah Apai Sali enggai ke lalu enda betemu enggau apai iya.

Nama agi deh lalu ngali kediri tudah Apai Sali ba tikai idas ke dianchau anak Apai Seumang Umang. Sambil ke gali nyau nyau betampung batang ga daun ruku daun biru nya di insap iya. Nyau baka asap orang ke nepok landak ba lubang pa pemalat kesoh asap insap Apai Sali. Nyau enda berasai tudah Apai Sali lalu meliar ai mata meda pemanah rumah iya nya tak percuma di silih iya enggau Apai Seumang Umang laban ngingat ke pengelantang sida menyanak sekumbang ti diau ba utai ke ngemanah nya menya.

Nyau meh penumbas iya Apai Sali ke nganti Apai Seumang Umang, dinga iya tak baka lukau orang berandau ngadap ke tunga pala tangga. Lalu beguai iya ensugau ngesai kediri ari ti gali nya laban ka nyengok ari lubang penyengok ka meda sapa orang ke bemunyi nya tadi. Nama agi deh pengaga ati Apai Sali meda Apai Seumang Umang seduai bini iya nyau betangkan tangkan baru datai ba pala tangga ka niki. Peda iya Apai Seumang Umang tak naka iya pengaga megai burong tiong ba jari iya nyau baka anak mit. Apai Sali pan lalu ngangau ari lubang penyengok nya.

“Apo Akan ! Kumbai aku enda datai seduai Indai Seumang Umang tadi. Udah ka mulai kediri aku tadi tang agi di tan ke Umang laban ti ngumbai seduai nyau ka pulai ngabas ginti ba tisi umai.” Pia ko Apai Sali.
“Eh dudok dulu meh Akan ! Lama bendar nuan udah enda nemuai ngagai kami menyanak. Aku tu ka limpang nyimpan burong tiong tu ba kurungan baroh rumah tu dulu.” Pia ko Apai Seumang Umang nyaut iya.

Udah meh Apai Seumang Umang tembu nyimpan burong tiong nya iya lalu niki ke rumah dudok nunga Apai Sali. Seduai iya endang baka selama tau bendar besulu enggau pangan diri lalu maioh macham cherita ti ka di kenang enggau pangan laban ke lama udah enda betemu. Nyau kepuas seduai iya ke berandau nya sekali dinga Apai Sali tak bejako orang ari baroh rumah tak nyau ngeragak nya nadai orang nimbal. Agi naka sekali orang nya bejako enda Apai Sali iboh, lalu perening iya ga gamal mua tudah Apai Seumang Umang ke berandau nunga iya. Peda iya tudah Apai Seumang Umang tak nadai apa nama, tak majak kediri berandau baka ke nadai ninga utai.

Nyau ke leju ninga utai nyelai munyi nya dia Apai Sali lalu nanya Apai Seumang Umang.

“Akan bisi nuan ninga orang bejako kediri nadai orang nimbal tak nyau bekelukau ba baroh rumah nuan tu. Ukai antu sebayan nya kini ?” pia ko Apai Sali.
“Iya ke nyau radak radak bejako sebarang utai rara sekumbang tua ke berandau nya tadi ko nuan Akan,” pia ko saut Apai Seumang Umang.
“Au ah ! Di anti niki nadai ga niki. Nanya ke penyadi rumah nuan tu nadai ga di dinga nyapa. Tak geli ati aku ninga orang nya Akan,” pia ko Apai Sali ga agi irau ati.
“Eh nya meh burong tiong ke di bai kami duai Indai Seumang Umang pulai ngabas ginti tadi. Baru ulih kami duai laban ke semampai ninga iya bemunyi ba tisi umai sekumbang kami ti ngetau tu tadi,” pia ko Apai Seumang Umang.

‘Apo amat bidik nuan Akan ! Nurun nginti tau tak pulai bulih burong tiong ukai mai ikan.” pia ko Apai Sali majak irau ati ninga Apai Seumang Umang ke nurun nginti tau tak bulih burong. Ti tak sengapa burong enda ga iboh nya burong tiong ke udah nemu bejako munyi kitai mensia.
“Nadai aku bula ke nuan Akan. Endang amat ulih kami duai nginti burong tiong nya tadi. Ginti kami duai ba lubang pun kayu ba tisi umai kami nya.” Pia ko Apai Seumang Umang ngemendar ke cherita diri.
“Bah nama utai ke umpan di kena nuan nginti alai tau tak ulih nuan burong tiong nya deh ?” pia ko Apai Sali laban iya tak rindu ati ninga burong tiong nya nemu bendar bejako munyi kitai mensia..
“Nadai nya utai bukai deh Akan ! Bai ke nuan penganan jala, telu manok mansau, asi pulut lulun enggau penganan iri ka umpan, ka iya olih deh, baka enggi aku tadi,” pia ko Apai Seumang Umang.

Ninga munyi nya lalu naka iya pengaga ati Apai Sali laban ngarap kediri tau bulih nginti burong tiong. Seduai iya Apai Seumang Umang pan lalu besemaia laban hari siti Apai Seumang Umang madah kediri ka nunjok ke Apai Sali madah ke dini bagi lubang pun kayu ke agi bisi alai burong tiong nya besarang.

Udah meh tembu merarau tengah hari nya dia Apai Sali lalu madah kediri ka pulai. Iya lalu berat rat bendar enggai ke Apai Seumang Umang bula enda nurun pagila ngulu ke iya nginti burong tiong munyi ke tusoi Apai Seumang Umang ngagai iya. Datai Apai Sali ba langkau iya empu dia iya lalu ngasoh bini iya Enchelegit ngaga penganan jala enggau penganan iri. Sali lalu diasoh iya ngambi telu manok sida ke di kemisi ke ba kurungan di baroh langkau. Iya pan lalu nurun begiga ke buloh ruas ambi ke bisi di kena iya belulun ka asi pulut laban semua utai tu endang semina nya aja ke tau nyadi ke umpan kena nginti burong tiong munyi ko tusoi Apai Seumang Umang.

Iya meh tekerbak tawas pagi hari siti Apai Sali lalu beguai guai nyimpan semua utai ke umpan iya nya ke dalam raga serta mupok nuju tisi umai sida Apai Seumang Umang nitih ke semaia seduai. Datai iya ba tisi umai peda iya Apai Seumang Umang endang udah dugau dugau dudok nginsap ba pelasar dalam langkau umai sida. Naka iya pengeransing ati Apai Sali sehari nya laban nadai patut enda olih iya burong tiong enti nitih ko Apai Seumang Umang laban umpan kelalu maioh dibai iya nginti burong tiong.

“Bah Akan ni bagi pun kayu ke bisi lubang alai burong tiong nya besarang. Padah ke aku meh ambi ke hari enda tebasau enggai ke hari nyau tinggi lagi. Takut ke iya siga lalu terbai ke bukai.” Pia ko iya minta tunjok ke Apai Seumang Umang.
“Eh Nyin iya Akan ! Tang nuan nganti ditu dulu nganti nuan bisi ninga iya bemunyi baru nuan tau ngulur ke ginti nuan ngagai lubang pun kayu nya enggai ke burong tiong nya nadai dia. Aku ka ngiga lauk ke bukai asoh Indai Seumang Umang tadi,” pia ko saut Apai Seumang Umang ke endang udah be ema raga lalu mupok ngejang ninggal ke Apai Sali kediri.

Nama agi deh lalu beguai guai Apai Seumang Umang ninggal ke Apai Sali ngelaung enggai ke di peda Apai Sali nuju ngagai pun kayu ke udah di tunjok ke iya nya tadi. Datai ba pun kayu nya tadi dia Apai Seumang Umang lalu rauh rauh ngaga diri munyi burong tiong ke bisi ba kurungan di baroh rumah iya. Apai Sali pan lalu beguai guai ga nuju lubang pun kayu nya lalu ngulur ka tali ginti iya ke dalam lubang munyi ko tusoi Apai Seumang Umang.

Keterubah iya Apai Sali ngulur ka telu manok mansau ke umpan iya. Iya meh nyau abis semua telu manok mansau ke bisi di bai iya nya lalu bedau ga burong tiong nya ulih iya. Apai Sali lalu bejako kediri meda burong tiong lalu bedau ulih.

“Bangar amat ga burong tiong tu lalu bedau ulih. Tu nama nyau abis telu manok mansau ke di bai aku tu,” pia ko iya mutap. Udah nya dinga iya tak nyaut ga Apai Seumang Umang ke belalai dalam lubang kayu nya nyaut ngelulu kediri nyadi burong tiong.
“Enggai agi aku beguna ka telu manok mansau. Tak nya belama. penganan iri ka aku,” ko Apai Seumang Umang ke nyadi burong tiong dalam lubang kayu nya.

Nama lalu beguai guai ga iya ngulur ke ginti iya beumpan ke penganan iri ngarap ke ginti diri bulih burong tiong. Iya meh nyau abis penganan iri nya ke umpan iya burong tiong pan lalu bedau ga ulih. Naka iya pemedis ati tudah Apai Sali meda ginti diri lalu bedau bulih burong tiong, dia iya lalu bejako.

“Ah deh. Naka naka ga burong tiong tu lalu enda ulih. Telu mansau enggau penganan iri ke umpan aku pan udah ga abis, tak bulu burong tu lalu bedau meh aku meda. Anang ke tak mai tuboh iya,” pia ko iya muchau bejako kediri.
Sekali dinga iya tak nemu nyaut deh burong tiong dalam pun kayu nya munyi tu :
“Selalu tu belama ke di empa ka kena ngumpan kami. Uji penganan jala nya baru iya,” pia ko Apai Seumang Umang nyaut dalam lubang kayu ngelulu kediri nyadi burong tiong.

Ninga munyi nya lalu beguai ga tudah Apai Sali ngait ke penganan jala ba mata ginti iya lalu ngulur ke nya dalam lubang kayu ngarap kediri tau bulih nginti burong tiong. Ulur ke iya sekali peda abis ga umpan nya di empa burong, tang burong lalu bedau ulih. Umpan pan nyau majak abis seabis. Iya pan bejako kediri barandau nengali ngeransi meda diri lalu nadai utai udah ulih.

“Apo naka meh burong tu lalu enggai ulih. Tu deh nyau abis semua umpan aku. Pagila nama enda utai kena ngumpan ti semua nya tak dikumbai burong tiong tu selalu diempa iya,” ko iya kutap kutap ngeransi diri ke lalu nadai utai udah ulih. Sekali dinga iya lalu nyaut deh burong tiong dalam lubang nya.
“Buah pisang, dagin babi panggang enggau manok panggang baru kami ka makai,” pia ko saut Apai Seumang Umang ke dalam lubang kayu nya ngelulu kediri nyadi burong tiong.

Apai Sali lalu mulai kediri ngagai langkau sida. Datai iya din, dia iya lalu ngasoh Sali nebang pisang sida lalu milih buah ti mansau aja. Bini iya Enchelegit lalu diasoh iya nangkap manok laban iya ka nangkap babi. Ninga Apai Sali ngasoh ngereja utai munyi nya dia Indai Sali lalu nanya kapa guna iya ka bebunoh ke babi manok nyangka bisi temuai ka datai ba rumah sida.

“Eh nadai nya utai di tanya ke nuan Indai Duat. Ka di kena aku nginti burong tiong ke umpan aku laban nya utai tau ke umpan ko burong tiong nya tadi leboh aku ke nginti ba tisi umai sida Apai Seumang Umang,” pia ko saut Apai Sali.

Udah nya baru Indai Sali nemu guna iya enggau telu manok mansau, penganan iri enggau penganan jala sehari nya tadi. Indai Sali pan lalu enda lantang ati ninga iya nyebut diri ngena umpan nya nitih ke padah Apai Seumang Umang.

“Apo Apai Duat. Salah nama baka tu, nadai apai indai, aki ini kitai tu kelia kala nginti burong lalu beumpan ke utai munyi ko Apai Seumang Umang nya tauka munyi ko burong tiong nya tadi. Uji abas nuan baru ngagai pun kayu nya tadi amat enda nya bisi burong tiong diau dia.” Pia ko Enchelegit tekenyit ninga cherita Apai Sali serta sinu ninga iya semampai di keduan Apai Seumang Umang.

Ninga munyi nya Apai Sali lalu pedis amat ati laban nemu diri udah dikeduan Apai Seumang Umang baru. Iya lalu beguai guai ngabas ngagai pun kayu ke alai iya nginti pagi nya. Datai iya ba pun kayu nya lalu ngalih ke sepiak ari ke ukai uorng alai iya ngulor ke ginti. Sekali tak peda iya nyau denga denga pemesai lubang pun kayu nya tau alai mensia belalai. Peda iya kulit kerubong telu enggau repik penganan nyau betabur bekau Apai Seumang Umang makai umpan ke di ulur ke Apai Sali leboh ke ka nginti burong tiong pagi nya tadi. Naka iya pengeringat Apai Sali laban amat munyi ko bini iya Enchelegit iya sigi dikemula serta dikelakar Apai Seumang Umang baru.

Tumu pagi hari siti iya pan lalu nurun baru ga ka nginti burong tiong nya nitih ke padah burong tiong nya kemari. Tang penurun iya pagi nya enda mai umpan babi panggang enggau manok panggang tang semina mai buah pisang lengki sigi aja serta enggau ruas payan ti naka iya pemesai alai iya nyimpan ai angat. Datai iya ba tisi umai sida Apai Seumang Umang peda iya Apai seumang Umang endang udah bisi dia ngelulu kediri matah ke daun ubi.

“Tumu bendar nuan pagi tu Akan,” ko Apai Seumang Umang nanya iya dulu.
“Enggai nyadi enda tu Akan, Bangar amat burong tiong nya nemu bendar milih utai diempa ke umpan, nya alai aku nguji baru sehari tu,” ko iya nyaut Apai Seumang Umang.
“Kapa nuan ruas ngemesai nya deh Akan. Nama umpan bai nuan sehari tu,” pia ko Apai Seumang Umang bejako sambil nyeling ke bukai laban ti ka ketawa kediri empu ti beduan Apai Sali.
“Eh munyi ke dipinta meh Akan. Mai manok panggang enggau babi panggang aku dalam ruas tu enggau buah pisang nitih ke pinta burong tiong nya kemari,” pia ko iya ga nyaut sambil ti tuchum laban ka malas Apai Seumang Umang. Apai Seumang Umang endang mimit pan nadai meh nyangka Apai Sali nemu diri udah di keduan iya kemari.

Apai Sali lalu ngelulu kediri nginsap laban ngawak ke Apai Seumang Umang nya mupok dulu ngelaung ngagai pun kayu ke dikumbai bisi burong tiong besarang. Enda lama udah nya dinga iya tak nyau kaun kaung munyi burong tiong nya bejako nadai utai ngemanah manah nya ari munyi ke kemari. Apai Sali pan lalu beguai ga nuju pun kayu nya lalu ngulor ka buah pisang lengki ke nyadi ke umpan ka di kena iya nginti burong tiong nya. Udah nya peda iya enda lama buah pisang nya lalu abis, lalu dipeda iya semina kulit aja ke agi tekait ba mata ginti.

“Apo jampat amat burong tu makai. Umpan pan ka semina sigi tu aja bisi dibai aku,” ko iya bejako kediri beketup ngeli laban ti pedis ati ngagai Apai Seumang Umang.
Dinga iya lalu nyaut deh burong tiong dalam lubang kayu nya tadi.
“Panggang babi baru kami ka makai, buah pisang nya enda nyamai,” pia ko Apai Seumang Umang ke belalai dalam lubang kayu ngelulu Kediri nyadi burong tiong.
“Au lagi meh ! Nganti aku udah ngulih ke ruas panggang tu ari ema ,” pia ko Apai Sali.
Apai Seumang Umang pan lalu naka iya pengaga ninga Apai Sali baru ka ngulih ke ruas payan nadai utai ngemesai mesai nya dalam ema iya.
“Nyampau pemaioh lauk tu lagi, nya baru bebendar perut tu bentus kenyang makai sehari tu. Tau lalu lemai mulai kediri ke rumah,” ko Apai Seumang Umang bejako dalam ati diri.

Apai Sali pan lalu beguai guai ngulih ke ruas payan ari ema iya enggai ke siuh laban ai angat ke dibai iya ari rumah nya endang tak semadi enggai angat agi dibai iya nurun pagi nya laban ka manjah Apai Seumang Umang ti selalu ngayah ke iya. Apai Sali pan lalu enda chamang chamang nyiuh ka ai angat nya ngagai lubang pun kayu ke alai Apai Seumang Umang nya belalai makai umpan ke di ulur ke iya. Serta meh ai angat nya udah dipanjah Apai Sali ngagai Apai Seumang Umang sekali dinga Apai Sali tak nyau munyi remaung negong pa pengingar nyawa Apai Seumang Umang manjong dalam lubang kayu ke alai iya belalai.

“Apo Akan ! Parai aku tu Akan dipanjah nuan ngena ai angat ngenyadi tu,” ko Apai Seumang Umang rauh rauh nyabak tuai nat kediri betu.
Apai Sali lalu beguai guai ngebu kediri pulai belanda landa enggai kiroh ke Apai Seumang Umang ti nat ke pemedis laban betu ai angat nya tadi. Sambil ke belanda pulai iya pan naka iya pengaga laban udah tebalas ke Apai Seumang Umang ke selalau beduan iya.

LinkWithin

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...